Άγιος Βαλεντίνος, η αληθινή ιστορία…

Η 14η Φεβρουαρίου είναι η μέρα που γιορτάζει ο Άγιος Βαλεντίνος και έχει καθιερωθεί ως η μέρα των ερωτευμένων, αφού σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο συγκεκριμένος άγιος είναι ο προστάτης των ζευγαριών. Ποιος ήταν όμως στην πραγματικότητα ο Άγιος Βαλεντίνος;

Καταρχάς στις 14 Φεβρουαρίου εορτάζεται η μνήμη του καθολικού ιερέα  Βαλεντίνου, ο οποίος μαρτύρησε για την πίστη του το 270 μ.Χ. στους διωγμούς του αυτοκράτορα Κλαύδιου. Ο Βαλεντίνος καταδικάστηκε σε θάνατο, επειδή τελούσε γάμους ανάμεσα σε ζευγάρια, διαδίδοντας και στερεώνοντας έτσι τη χριστιανική πίστη.

Ουσιαστικά η Καθολική εκκλησία όρισε τον εορτασμό της μνήμης του στις 14 Φεβρουαρίου, ημερομηνία που… συμπίπτει με μια παγανιστική τελετή γονιμότητας, τα Λουπερκάλια (στις 15 Φεβρουαρίου).

ΟΙ ΘΡΥΛΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΒΑΛΕΝΤΙΝΟ

Ωστόσο, ποτέ δεν έχει διευκρινιστεί αν πρόκειται για ένα πρόσωπο ή δύο διαφορετικούς άγιους με το ίδιο όνομα.

Σύμφωνα με τον κυρίαρχο θρύλο, ο Βαλεντίνος, ήταν ιερωμένος που έζησε τον 3ο αιώνα και κρυφά από τον αυτοκράτορα Κλαύδιο τον Γοτθικό (που βρισκόταν τότε στην εξουσία), πάντρευε ερωτευμένα ζευγάρια Χριστιανών και γενικά βοηθούσε τους Χριστιανούς, γεγονός που θεωρούνταν έγκλημα. Συνελήφθη για την πράξη του αυτή και φυλακίστηκε, ωστόσο ο αυτοκράτορας αρχικά αποφάσισε να του δώσει χάρη, μέχρι που ο Βαλεντίνος προσπάθησε να τον μυήσει στον Χριστιανισμό και ο αυτοκράτορας τον καταδίκασε σε θάνατο δια λιθοβολισμού. Ωστόσο ο Βαλεντίνος επέζησε από τον λιθοβολισμό κι έτσι τον αποκεφάλισαν έξω από την πύλη της Flaminia στις 14 Φεβρουαρίου του 169.

Ένας άλλος θρύλος ωστόσο λέει ότι ο Βαλεντίνος ήταν πρώην επίσκοπος του Terni, μίας πόλης στην νότια Umbria (έτσι λεγόταν τότε η κεντρική Ιταλία) και βρισκόταν σε κατ’ οίκον περιορισμό, όταν ο δικαστής Αστέριος, αμφισβητώντας την εγκυρότητα της Χριστιανικής θρησκείας τον έβαλε σε μία δοκιμασία. Του παρουσίασε την τυφλή θετή του κόρη και του είπε ότι αν την κάνει να βρει το φως της θα έχει ότι ζητήσει. Πράγματι εκείνος αποκατέστησε την όραση της κόρης και ο δικαστής ταπεινωμένος τον ρώτησε τι θέλει να κάνει. Ο Άγιος Βαλεντίνος του είπε να σπάσει μέσα σε τρεις μέρες όλα τα ειδωλολατρικά αγάλματα που έχει και στη συνέχεια να βαπτιστεί. Ο δικαστής το έκανε και στη συνέχεια βάπτισε και όλη του την οικογένεια, ωστόσο αυτή η μεταστροφή του μεγάλου δικαστή δεν άρεσε στον αυτοκράτορα Κλαύδιο, ο οποίος συνέλαβε τον Άγιο Βαλεντίνο και η κατάληξη και αυτού του θρύλου είναι ακριβώς η ίδια με του προηγούμενου.

Άλλος θρύλος στηρίζει μεν την ιστορία με τον δεσμοφύλακα, αλλά υποστηρίζει ότι ο Αγιος Βαλεντίνος ερωτεύτηκε την τυφλή κόρη του στην οποία έστελνε γράμματα υπογράφοντας: «Με αγάπη από τον Βαλεντίνο σου».

Και οι θρύλοι δεν έχουν σταματημό…

Μία άλλη ιστορία θέλει τον Άγιο να παρεμβαίνει σε καυγά ερωτευμένων προκειμένου να επέλθει μεταξύ τους ειρήνη. Συγκεκριμένα η ιστορία αναφέρει πως «Ο άγιος κάποια μέρα ενώ καλλιεργούσε στον κήπο του τριαντάφυλλα, άκουσε ένα ζευγάρι να μαλώνει πολύ έντονα. Εκείνος έκοψε ένα τριαντάφυλλο, βγήκε στο δρόμο πλησίασε το ζευγάρι και τους παρακάλεσε να τον ακούσουν. Τους πρόσφερε το τριαντάφυλλο τους ευλόγησε και η αγάπη επανήλθε ανάμεσα τους, λίγο αργότερα αυτοί επέστρεψαν και ζήτησαν στον άγιο να ευλογήσει το γάμο τους».

ΠΩΣ ΕΞΑΠΛΩΘΗΚΕ Η ΓΙΟΡΤΗ

Τη σημασία που έχει σήμερα η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου την απέκτησε τον 14ο αιώνα, όπου συνδέθηκε με την έννοια της ευγενούς αγάπης και την πρώτη γραπτή αναφορά του ως αγίου την συναντάμε το 1382 στο ποίημα Το Κοινοβούλιο των Πτηνών (Parlement of Foules) του Τζέφρι Τσόσερ.

Λόγω των συγκεχυμένων πληροφοριών, δεν αναφέρεται πουθενά στο ορθόδοξο εορτολόγιο και η ορθόδοξη Εκκλησία ποτέ δεν τον παραδέχτηκε, ενώ και η Καθολική εκκλησία υποβίβασε τη γιορτή του σε απλή τοπική εορτή. Με το πέρασμα του χρόνου, η γιορτή πέρασε από την Ιταλία στην Ευρώπη και από τη Βρετανία στην Αμερική.

Σήμερα η μέρα του Αγίου Βαλεντίνου, είναι επίσημη εορτή στην Αγγλικανική Κοινωνία, καθώς και στην Λουθηρανική Εκκλησία. Στην περιοχή της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ωστόσο, ο Άγιος Βαλεντίνος ο Πρεσβύτερος γιορτάζεται στις 6 Ιουλίου και ο Ιερομάρτυρας Άγιος Βαλεντίνος (Ο Επίσκοπος του Τerni), γιορτάζεται στις 30 Ιουλίου. Παρόλα αυτά, λόγω της γενικής ασάφειας του βίου του συγκεκριμένου Αγίου, έχει καθιερωθεί το όνομα Βαλεντίνος ή Βαλεντίνη να γιορτάζεται στις 14 Φεβρουαρίου, την επικρατέστερη ως ημέρα θανάτου του συγκεκριμένου αγίου και το διακοσμημένο με άνθη λείψανο του Αγίου Βαλεντίνου εκτίθεται στην βασιλική εκκλησία Saint Mary in Cosmedin στη Ρώμη.

ΚΑΙ Ο ΑΓΙΟΣ ΥΑΚΙΝΘΟΣ

Στην Ελλάδα, το 1994, ο τότε εκπρόσωπος Τύπου της Ιεράς Συνόδου, Γιάννης Χατζηφώτης, πρότεινε να καθιερωθεί ως ημέρα των ερωτευμένων η γιορτή του Αγίου Υακίνθου, που τιμάται στις 3 Ιουλίου. Ο Υάκινθος καταγόταν από την Καισάρεια της Καπαδοκίας και υπηρετούσε ως κουβικουλάριος (θαλαμηπόλος) του ρωμαίου αυτοκράτορα Τραϊανού. Άνθρωπος εμπιστοσύνης του αυτοκράτορα, ο Υάκινθος προσηλυτίσθηκε στον Χριστιανισμό, προκαλώντας την οργή του Τραϊανού, που όταν το έμαθε διέταξε να τον φυλακίσουν χωρίς να του δίνουν καθόλου φαγητό, εκτός κι αν ήθελε να φάει ειδωλόθυτα. Σαράντα μέρες πέρασε έτσι ο Υάκινθος, χωρίς να αγγίξει τα ειδωλόθυτα. Την 41η, όμως, παρέδωσε το πνεύμα του στον Κύριο, σε ηλικία 20 ετών…

Άγιος Βαλεντίνος και Ορθοδοξία

Πολλοί είναι αυτοί που προβάλλουν την ένσταση πως ο άγιος Βαλεντίνος δεν αναφέρεται πουθενά στο εορτολόγιο της Ορθόδοξής Εκκλησίας. Πράγματι στις 14 Φεβρουαρίου στο εορτολόγιο της Εκκλησίας μας αναφέρονται οι όσιοι Αυξέντιος, Μάρωνας και οι νεομάρτυρες Νικόλαος και Δαμιανός. Η εξήγηση είναι απλή: την αρχαία εποχή που συντάσσονταν οι αγιολογικοί κατάλογοι, τα συναξάρια και τα μαρτυρολόγια είχαν καθαρά τοπικό χαρακτήρα και η φήμη ενός αγίου δεν σήμαινε πως εκτεινόταν σε όλη την Εκκλησία. Έτσι υπάρχουν άγιοι που τιμώνταν σε μία περιοχή πολύ ενώ σε άλλη ήταν εντελώς άγνωστοι, π.χ ο άγιος Δημήτριος που είναι πασίγνωστος σε όλη την Ανατολική Εκκλησία, στη Δύση δεν τιμάται καθόλου, είναι σχεδόν άγνωστος, αυτό όμως δε σημαίνει πως δεν είναι άγιος. Άλλο παράδειγμα από τη σύγχρονη Εκκλησία: ο άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης (†1922) ενώ στην Ελλάδα είναι γνωστός, στη Ρωσία είναι παντελώς άγνωστος, αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι δεν είναι άγιος.

Τα λείψανα στην Αθήνα

Ποιος να το πίστευε ότι ο άγιος Βαλεντίνος, που όλοι τον τιμούν παγκόσμια, βρίσκεται στη διπλανή μας πόρτα… Σε μια εκκλησία στην Πλατεία Βικτωρίας. Εκεί φυλάσσονται τα λείψανα του αγίου, στο παρεκκλήσι των Καπουτσίνων μοναχών του Αγίου Φραγκίσκου και της Αγίας Κλάρας, όπου καθημερινά δέχεται τις προσευχές όσων ζητούν τη βοήθειά του.

Ιστορικά ο τόπος προέλευσης των λειψάνων του αγίου Βαλεντίνου είναι οι κατακόμβες της Αγίας Πρίσκιλλας στη Ρώμη – ήταν ξεχασμένα εκεί, στη νεκρόπολη των κατακομβών, κατόπιν εντολής του τότε ποντίφικα Πίου του εβδόμου. Το 1815 επιτράπηκε η αφαίρεση τους για να δωρηθούν στον ιερέα Ιωάννη-Βαπτιστή Longarini και να μεταφερθούν σε ένα παρεκκλήσι στη Σεβίλλη της Ισπανίας. Το 1907 βρέθηκαν στη Μυτιλήνη στο ναό της Θεοτόκου στον φραγκομαχαλά στην οδό Ερμού, όπου τοποθετήθηκαν κάτω από το κεντρικό ιερό βήμα του καθολικού ναού σε μία ξύλινη λειψανοθήκη με τζάμι. Στις αρχές του 1990 ο εφημέριος του ναού τα μετέφερε στην Αθήνα στον καθολικό ναό των Αγίων Φραγκίσκου και Κλάρας των Ιταλόφωνων, στην οδό Γκυϊλφόρδου 7, στην πλατεία Βικτωρίας, σε ένα από τα σπίτια που είχε σχεδιάσει ο Βασίλης Τσαγρής το 1921 όπου σήμερα λειτουργεί το παρεκκλήσι.

Στις 12 Φεβρουαρίου 2009 έγινε η απότμηση τμήματος των λειψάνων από τον αρχιεπίσκοπο των Καθολικών των Αθηνών Νικόλαο, υπογράφτηκε ειδικό επίσημο έγγραφο της πράξης αυτής, παρουσία και του ιερατικώς προϊσταμένου του παρεκκλησίου του Αγίου Φραγκίσκου και της Αγίας Κλάρας, ιερομονάχου καπουτσίνου π. Γκαμπριέλε Ριγκέτο, και παραδόθηκαν δύο κομμάτια σπονδυλικής στήλης στον ναό της Μυτιλήνης, εκεί όπου πλέον γίνεται μεγάλη γιορτή και λιτανεία.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ… ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ

Επαρκή στοιχεία για την εθνική καταγωγή του αγίου δεν υπάρχουν εκτός κάποιες (αποχρώσες) ενδείξεις. Κάποιες από αυτές αφορούν και την Ελλάδα. Η αρχαιότερη απεικόνιση του αγίου που φέρει την επιγραφή «O ΑΓΙΟC BAΛΕΝΤΙΝΟC» στα ελληνικά, βρίσκεται στην εκκλησία της Παναγίας της Αρχαίας (Santa Maria Antiqua) του 6ου αιώνα η οποία ήταν η ενορία των Ελλήνων της Ρώμης. Στο ναό αυτό τιμούσαν ιδιαίτερα τους Έλληνες αγίους και γενικά τους εξ’ Ανατολής. Την αγιογράφηση και την ανακαίνιση του ναού είχε παραγγείλει ο Έλληνας Πάπας Ιωάννης ο Ζ’ (705-707) και την τελείωσαν οι διάδοχοί του, μεταξύ των οποίων ο τελευταίος Έλληνας Πάπας Ρώμης Ζαχαρίας (741-752).

Το κρανίο του σε εκκλησία της Ρώμης;

Σε μία γυάλινη λειψανοθήκη στην εκκλησία Basilica di Santa Maria in Cosmedin στη Ρώμη βρίσκεται ένα κρανίο, στολισμένο με λουλούδια. Η επιγραφή στο μέτωπο ταυτοποιεί το κρανίο ως την κάρα του Αγίου Βαλεντίνου, προστάτη αγίου των ερωτευμένων. Ωστόσο, είναι περιπεπλεγμένο ποιανού ακριβώς το κρανίο είναι. Υπάρχει πάνω από ένας άγιος της Αγίας Ρωμαϊκής Καθολικής Εκκλησίας με το όνομα Άγιος Βαλεντίνος. Επιπλέον, πέρασαν περίπου 1.500 χρόνια από τον θάνατο αυτών των μαρτύρων έως την ενθουσιώδη διασπορά και ονοματοποίηση των λειψάνων τους τον 19ο αιώνα. Τέλος -και αυτό είναι το πιο ανησυχητικό- υπάρχουν όχι λιγότερα από 10 μέρη στον κόσμο που διεκδικούν την κατοχή των πραγματικών λειψάνων του αγίου. Η ίδια η Βασιλική είναι παλαιά, ανεγερμένη σε σημείο όπου τον 2ο αιώνα πΧ υπήρχε Ρωμαϊκός ναός. Αυτό που ως επί το πλείστον σήμερα βλέπει κανείς ανάγεται στον 8ο και 12 αιώνα, συμπεριλαμβανομένης και της κρύπτης κάτω από την Αγία Τράπεζα. Η κάρα του Αγίου βρίσκεται στην αριστερή πλευρά της εκκλησίας. Δίπλα στο προστώο μπορεί κανείς να επισκεφθεί το πασίγνωστο Bocca della Veritá (το στόμα της αλήθειας).

Το μπαλκόνι της Ιουλιέτας

Την υπέροχη και γραφική πόλη της Βερόνα επέλεξε ο Σαίξπηρ για να ξετυλίξει την ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας και από τότε η Βερόνα έγινε από μια από τις ρομαντικές τοποθεσίες που προτιμούν οι τουρίστες όλου του κόσμου, ειδικά την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου. Η Βερόνα είναι μια από τις πιο όμορφες πόλεις της Ιταλίας, στην περιοχή της Βενετίας, χτισμένη στις όχθες του πτοταμού Adige και δίπλα στην λίμνη Garde. Χτίστηκε τον 1ο αιώνα π.Χ. και διατήρησε έναν μεγάλο αριθμό αρχαιοτήτων αλλά και στοιχείων από την μεσαιωνική εποχή και την Αναγέννηση. Η αρχιτεκτονική της, η οποία μαρτυρά 2.000 χρόνια ιστορίας, την τοποθέτησε στην Παγκόσμια Κληρονομιά της UNESCO. Σήμερα διατηρείται στη θέση του το σπίτι της Ιουλιέτας το οποίο επισκέπτονταν κάθε χρόνο, προ κορωνοϊού, εκατομμύρια επισκέπτες. Στο εσωτερικό του σπιτιού βρίσκονται αντικείμενα και έπιπλα από τον 16ο και 17ο αιώνα, καθώς και τοιχογραφίες που αφηγούνται τον μοιραίο έρωτα των εραστών της Βερόνα.