“Κυρία, κάνετε λάθος!”

ΤΗΣ ΕΥΗΣ ΧΡ. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ

Μια πολύ ενδιαφέρουσα στιγμή την ώρα της διδασκαλίας είναι όταν χρειάζεται να αναφερθούμε στο ρήμα “απάγω”.
“Απαγάγω εννοείτε, κυρία! Κάνετε λάθος”, είναι η μια απάντηση. “Απάγω; Τι είναι αυτό; Τι σημαίνει;”, είναι μια άλλη απάντηση διά ερωτήσεως. Όταν όμως τους εξηγώ ότι σημαίνει “κάνω απαγωγή” μια χαρά το καταλαβαίνουν.
Αυτή η σύγχυση των μαθητών αντικατοπτρίζει με πολύ εύσχημο τρόπο ένα γλωσσικό λάθος που επικρατεί στα ελληνικά, όσον αφορά στο ρήμα “άγω”.

Σε προηγούμενο άρθρο μας είχαμε εξηγήσει ότι το ρήμα “παράγω” σε άλλους χρόνους κάνει “θα/να παραγάγω” ή “έχω παραγάγει” και όχι “θα/να παράξω” ή “έχω παράξει”, όπως ακούγεται πολύ συχνά.
Όταν το ρήμα “άγω” πάρει την πρόθεση “από”, θα γίνει “απάγω” και εδώ συμβαίνει το ανάποδο και παράδοξο: ο φυσικός ομιλητής θυμάται τη σωστή κλίση (όχι όπως στο “παράξω” που την ξεχνάει) και απλώς την επεκτείνει και την εφαρμόζει και κάπου όπου δεν πρέπει. Κάνει μια υπερδιόρθωση, αν θα μπορούσαμε να το πούμε έτσι.

Πώς έχει προκύψει; Το ρήμα αυτό το χρησιμοποιούμε κατά κόρον στον Στιγμιαίο Μέλλοντα και στην Υποτακτική Αορίστου: “θα/να απαγάγω”, στον Αόριστο: “απήγαγα” και στον Παρακείμενο: “έχω απαγάγει”. Ο Ενεστώτας “απάγω” δεν χρησιμοποιείται σχεδόν ποτέ.
Επομένως, λογικό είναι ο φυσικός ομιλητής να μπερδεύεται και να θεωρεί ότι το “απαγάγω” είναι ο Ενεστώτας και ότι πρόκειται για ένα τελείως άλλο ρήμα, το οποίο δεν το συνδέει καθόλου με το “άγω”. Εντύπωση προκαλεί, επίσης, ότι με άλλα ρήματα-σύνθετα του “άγω” δεν παρατηρούνται τύποι, όπως οι λανθασμένοι “παράξω” ή “απαγάγω” (ως Ενεστώτας).

Αχ! Το καημένο το “άγω”! Πόσο ταλαιπωρείται στις μέρες μας! Αυτή όμως είναι και η γοητεία και το μυστήριο γύρω από τους γλωσσικούς μηχανισμούς και τον τρόπο με τον οποίο η γλώσσα κατακτάται, διαμορφώνεται και εξελίσσεται.

Η αφορμή δε γι’ αυτό το άρθρο ήταν το αυθόρμητο μειδίαμα που σχηματίζεται στα χείλη μου κάθε, μα κάθε φορά που οι μαθητές με κοιτάζουν με απορία (ή και σαν εξωγήινη!), όταν τους λέω “απάγω”, αλλά και το χαρακτηριστικό “Ααααα!”, όταν τους το εξηγώ.