Ένας χρόνος χωρίς τον Σερ Κεν Ρόμπινσον-Η επανάσταση που έφερε στην εκπαίδευση

ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ

Στις 21 Αυγούστου 2020 έγινε γνωστή η είδηση ότι ο σερ Κεν Ρόμπινσον έφυγε από τη ζωή μετά από σύντομη, αλλά άνιση μάχη με τον καρκίνο. Ήταν 70 ετών. Το όνομά του ίσως δεν σας λέει κάτι, οι ιδέες του όμως πάνω στην εκπαίδευση έφεραν επανάσταση στο παγκόσμιο κατεστημένο. Αλλά ποιος ήταν ο Κεν Ρόμπινσον; Σίγουρα η απάντηση δεν μπορεί να είναι μονολεκτική· ήταν ο καθηγητής πανεπιστημίου, ο διανοητής, ο συγγραφέας, ο ομιλητής.

Ξεκινώντας από χαμηλά

Η ζωή του ξεκίνησε στο Λίβερπουλ του Ηνωμένου Βασιλείου στις 4 Μαΐου του 1950, μέλος μιας πολύτεκνης εργατικής οικογένειας επτά παιδιών. Δε στάθηκε και πολύ τυχερός, καθώς ο πατέρας του έμεινε τετραπληγικός μετά από εργατικό ατύχημα. Ο ίδιος στα 4 μόλις χρόνια του κόλλησε πολιομυελίτιδα και για χρόνια πάλευε με τις συνέπειες της ασθένειας. Και όμως, ο μικρός Κεν -against the odds- θα ξεπεράσει το κοινωνικό και μορφωτικό του κεφάλαιο: θα παρακολουθήσει Ειδικό Σχολείο λόγω των θεμάτων υγείας του, θα τελειώσει το Λύκειο (1968), θα αποκτήσει πανεπιστημιακή μόρφωση στα Αγγλικά και το Δράμα (1968-1972), για να ολοκληρώσει το διδακτορικό του στο Θέατρο το 1981.

Η λαμπρή ακαδημαϊκή πορεία και η βασίλισσα Ελισάβετ

Από εκεί και πέρα η ακαδημαϊκή και εκπαιδευτική του καριέρα δεν υπήρξε μόνο λαμπρή, αλλά και καθοριστική. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι υπήρξε υπεύθυνος του προγράμματος «Οι τέχνες στα σχολεία» (1983-1985), καταφέρνοντας να αλλάξει το εθνικό πρόγραμμα σπουδών του Ηνωμένου Βασιλείου. Στα 1998 ως μέλος της επιτροπής για τη δημιουργικότητα, την εκπαίδευση και την οικονομία, θα κατορθώσει με την αναφορά του να συνδέσει εκπαίδευση, επιστήμη και επιχειρήσεις καταδεικνύοντας τη σχέση της δημιουργικής και πολιτιστικής εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας. Οι ιδέες του ήδη διέσχισαν τον Ατλαντικό Ωκεανό. Το 2001, τοποθετείται ως Σύμβουλος Εκπαίδευσης και Δημιουργικότητας στο Μουσείο Getty του Λος Άντζελες, όπου θα παραμείνει ώς το 2005. Για τη συμβολή του στις ανθρωπιστικές επιστήμες και την εκπαίδευση, το 2003 η Βασίλισσα Ελισάβετ της Αγγλίας θα τον χρίσει σερ (sir), δηλαδή ιππότη.

Και ξαφνικά διάσημος σε όλο τον κόσμο

Έγινε γνωστός παγκόσμια και πέρα από τους εκπαιδευτικούς κύκλους με την ομιλίατου «Πώς το σχολείο σκοτώνει τη δημιουργικότητα;» το 2006 στο TED (Technology, Entertainment, Design-Τεχνολογία, Ψυχαγωγία, Σχεδιασμός). Η ομιλία του έχει ώς τώρα πάνω από 60 εκατομμύρια θεάσεις σε 160 χώρες. Χαρακτηριστική βρετανική προφορά, φλεγματικό και δηκτικό αγγλικό χιούμορ, παράστημα και φυσικά εξαιρετικά δομημένες ιδέες και προτάσεις με άμεση και ευνόητη αιτιολόγηση, προσιτές στον μέσο ακροατή. Η συζήτηση για την αναδόμηση των εκπαιδευτικών συστημάτων «κατέβηκε» από τα ακαδημαϊκά έδρανα στις συζητήσεις των απλών ανθρώπων, γονέων, εκπαιδευτικών, μαθητών. Ακολούθησαν δύο ακόμη ομιλίες στο TED: «Φέρτε την επανάσταση στην εκπαίδευση!» το 2010 και «Πώς να δραπετεύσουμε απ’ την κοιλάδα του θανάτου της εκπαίδευσης» το 2013.

Φέρνοντας την επανάσταση με τις ιδέες του

Στην ομιλία του «Αλλάζοντας τα εκπαιδευτικά πρότυπα» (παρουσιασμένη ως κινούμενα σχέδια θα προσελκύσει πάνω από μισό εκατομμύριο θεάσεις την πρώτη μόλις εβδομάδα ανάρτησής της) θα κάνει μια ζοφερή περιγραφή του εκπαιδευτικού συστήματος παγκοσμίως. Η έννοια της δημόσιας δωρεάν και υποχρεωτικής εκπαίδευσης βασίζεται σε δύο πυλώνες, θα πει, τον οικονομικό και τον εθνικό. Με άλλα λόγια μορφώνουμε τα παιδιά μας για να βρουν δουλειά στο μέλλον και για να τους εμφυσήσουμε τις αρχές και τις παραδόσεις του έθνους μας, ή μήπως όχι; Στις μέρες μας ένα πτυχίο δεν εξασφαλίζει πια δουλειά, ενώ οι εθνικές αξίες νυχοπατούν ανάμεσα στη διαμόρφωση εθνικής ταυτότητας και έναν πλήρως παγκοσμιοποιημένο κόσμο σε διαρκή αλληλεπίδραση.

Σχεδιασμένη υπό την επίδραση των ιδεών του Διαφωτισμού και κατά τη Βιομηχανική Επανάσταση, στις μέρες μας η απαρχαιωμένη εκπαίδευση προκαλεί το «χάος»: αποξενώνει πλήθος μαθητών διακρίνοντάς τους σε «έξυπνους και μη», «ακαδημαϊκούς» ή κατάλληλους για «επαγγελματική εκπαίδευση/κατάρτιση». “Ζητάμε από τα παιδιά του 21ου αιώνα που ανατρέφονται εμπρός και με οθόνες, γεννημένα να επεξεργάζονται παράλληλα πλήθος πληροφοριών, να παραμείνουν ακίνητα και εντυπωσιασμένα με αλλεπάλληλες διαλέξεις εντός μιας σχολικήςαίθουσας. Ας είμαστε ειλικρινείς! Ούτε εμείς μπορούμε να αντέξουμε τόσες ώρες διάλεξης. Τι λέτε;” ανέφερε χαρακτηριστικά.

“Το σχολείο παιδεύει αντί να εκπαιδεύει”

Με λύπη θα περιγράψει την κατάσταση στη διδασκαλία των ανθρωπιστικών επιστημών και των τεχνών. Πώς μπορεί ο μαθητής να νιώσει την «αισθητική εμπειρία» αναισθητοποιημένος, χωρίς όλες τις αισθήσεις του σε εγρήγορση; Προκρίνει την «αποκλίνουσα σκέψη», αυτή που όλοι μας έχουμε ως παιδιά και μας επιτρέπει να βρίσκουμε πολλές λύσεις για το ίδιο πρόβλημα. Αυτή που μας προτρέπει να κάνουμε λάθη. Πώς αλλιώς θα είμαστε δημιουργικοί και καινοτόμοι; Χάνουμε αυτήν την ικανότητα περνώντας μέσα από το σχολείο της «μιας απάντησης», του «μην αντιγράφεις», το σχολείο της «γραμμής παραγωγής», όπου ομαδοποιούμαστε βάσει ημερομηνίας… παραγωγής (βλέπε γέννησης!) και όχι ανάλογα με το τι θέλουμε να ασχοληθούμε ή την ικανότητα και κλίση μας, ώστε να είμαστε δημιουργικοί και μοναδικοί.

Συνοψίζοντας, ο Ρόμπινσον ισχυρίζεται ότι τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα «εκ-παιδεύουν» τη νέα γενιά, ώστε να πάψει να είναι δημιουργική, παράγουν καλούς εργαζομένους, όχι όμως δημιουργικούς στοχαστές. Γι’ αυτό είναι κατά της τυποποίησης των εξετάσεων (βλέπε «Τράπεζα Θεμάτων») και υπέρ της εξατομικευμένης διδασκαλίας. Πιστεύει σε ένα ευρύ πρόγραμμα σπουδών που θα προσφέρει εναλλακτικές, θα καλλιεργεί τη δημιουργικότητα των μαθητών εμπλουτισμένο με συνεργατικές δραστηριότητες.

Αν η μεγαλύτερη φιλοδοξία ενός εκπαιδευτικού είναι να κάνει προσιτή και κατανοητή τη γνώση, χωρίς να υποβαθμίζει το περιεχόμενό της, τότε ο καθηγητής και σύμβουλος εκπαίδευσης Κεν Ρόμπινσον την εκπλήρωσε στο έπακρο. Ας  ελπίσουμε το όραμά του για την εκπαίδευση να μας συνοδεύει για πάντα σε μια πιο φωτεινή, πιο ευφάνταστη και δημιουργική εκπαιδευτική πραγματικότητα για το μέλλον αυτού του κόσμου, τα παιδιά μας.