«Φωτεινό άστρο στην καρδιά της Δημοκρατίας…»

Του Παναγιώτη Καγκάνη (*)

Ένας πίνακας ζωγραφικής εμπνευσμένος από τη Μεσαιωνική περίοδο κοσμούσε τον χώρο εργασίας του Τηλέμαχου, που αφιέρωνε τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας αφοσιωμένος στο έργο και την αποστολή του.

Ο συμβολισμός του πίνακα ήταν εύκολα αναγνωρίσιμος ακόμη και από τους ελάχιστα εξοικειωμένους με τον κλασικό πολιτισμό και τη διαχρονική τέχνη.
Απεικόνιζε μια κεντρική πλατεία της Μόσχας, η οποία ήταν γεμάτη από νέους ανθρώπους με σκυθρωπά πρόσωπα, λίγο πριν από τον εορτασμό των Χριστουγέννων. Το τοπίο γύρω τους ήταν ολόλευκο από το πυκνό χιόνι.
Ήταν η ύστατη θεϊκή προσπάθεια για την ηθική ανάταση μιας κοινωνίας, ο τροχός της οποίας είχε σταματήσει την παραγωγική του κίνηση και είχε βυθιστεί στην ανέχεια, την αμάθεια και τη μοιρολατρία.
Ήταν μια αντίρροπη κοινωνία που ενέτεινε από μόνη της την κακοδαιμονία που της κληροδότησε η μοίρα.
Μια πανδημία και ένας άγνωστος φονικός ιός είχαν καλύψει με το σκοτεινό και φονικό του πέπλο ολόκληρη την ανθρωπότητα, θερίζοντας τις ζωές των ανθρώπων όπως τα θερινά στάχυα.
Ο ιός παρέμενε άγνωστος, ωστόσο οι συνέπειες του ήταν καταιγιστικές και αναπόφευκτες.
Ο πυρήνας του προβλήματος δεν ήταν η -ακόμη άγνωστη- προέλευση του φονικού ιού αλλά η αδυναμία της επιστήμης να αναγνωρίσει τη δομή, τα χαρακτηριστικά και τη φύση του.
Επιστροφή στο σήμερα, προπαραμονές Χριστουγέννων του έτους 1948 στην καρδιά του αστικού ιστού της πάλαι ποτέ ένδοξης Σοβιετικής Ένωσης.
Οι άνθρωποι, περισσότερο εξοικειωμένοι από ποτέ με την απειλή του θανάτου, ανοίγουν το βήμα τους, σπρώχνοντας ελαφρά ο ένας τον άλλο πάνω από τις σκάλες του μετρό, στην προσπάθειά τους να εξοικονομήσουν ωφέλιμο χρόνο.
Όλα μοιάζουν ξένα μεταξύ τους, ομοιότητα καμία, πλήρης ανομοιογένεια. Μοναδικό κοινό στοιχείο η μάσκα, η οποία καλύπτει τα βασικά χαρακτηριστικά του προσώπου, αυτά τα οποία δίνουν αξία και αποκρυπτογραφούν τα εξωλεκτικά μηνύματα και τις ενδόμυχες εσωτερικές σκέψεις.
Οι έξεις των ανθρώπων (υποχρεωτική χρήση μάσκας στους εσωτερικούς χώρους) είναι ταυτισμένες με το γράμμα του νόμου, ωστόσο οι ηθικές τους έξεις δεν υπαγορεύονται από κανέναν νόμο, είναι απεριόριστες και υπόκεινται μόνο στο απόλυτο νόμο της συνείδησης και της ελεύθερης βούλησης.
Οι καλές τους πράξεις δεν αποτελούν εορταστικό δώρο εν είδη επετειακής υποχρέωσης, ούτε είναι ζήτημα επικοινωνίας ή κοινωνικού αυτοματισμού. Είναι η πεμπτουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η αγάπη που αποδεσμεύει και απελευθερώνει τον άνθρωπο από όλα τα δεσμά του, αποτελεί πλανητική δύναμη αλλά στερείται νοήματος όταν παραχωρείται συγκυριακά και επετειακά.
Η πνευματική υπεροχή και η οξύτατη αντίληψη του Τηλέμαχου, του επέτρεπαν την αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων, την ανάγνωση του μη προφανούς, το πέρασμα του βλέμματος πέρα και πάνω από τον ορίζοντα.
25η Δεκεμβρίου, βράδυ Σαββάτου και η πυκνή βροχόπτωση δημιουργεί μια πρωτόγνωρα μυστηριακή μελωδία, την ώρα που ο Τηλέμαχος τροφοδοτεί το τζάκι με τα ξύλα.
Σωστά Χριστούγεννα, ιδανικά για το νυχτερινό οικογενειακό τραπέζι. Κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, ο Τηλέμαχος αποθέτει το χριστουγεννιάτικο δώρο στον μικρό του γιο, τον Παύλο.
Δεν είναι φαντασμαγορικό, δεν εναρμονίζεται με τα εμπορικά κελεύσματα της εποχής που εξαντλούνται στην αγορά «έξυπνων» συσκευών και σύγχρονων τεχνολογικών μέσων.
Είναι ένα ανάγνωσμα με τίτλο «Φωτεινό άστρο στην καρδιά της Δημοκρατίας…» και στο εξώφυλλό του απεικονίζει ένα λαμπερό χριστουγεννιάτικο δέντρο, στην βάση του οποίου αχνοφέγγει ένα κεράκι ευλογημένο από τους Αγίους Τόπους.
…Είναι η ελπίδα και πλαισιώνει τον ανθρώπινο μόχθο στην προσπάθεια του για ένα καλύτερο μέλλον.
Το μήνυμα καθαρό και διαυγές όπως η παιδική ψυχή του Παύλου. Η ευχή του Τηλέμαχου προς τον γιο του είθε να μεταφερθεί ανόθευτη και καθάρια, όπως το νερό της φυσικής πηγής που ρέει ανεξάντλητο στο χρόνο.
Το μήνυμα ένα. Οι πλέον επικίνδυνοι ιοί είναι εκείνοι που φονεύουν την καρδιά και αλλοιώνουν την ψυχή των ανθρώπων. Αργά, σταθερά, βασανιστικά.
Οι υπόλοιποι, -αργά ή γρήγορα- αναγνωρίζονται και εξουδετερώνονται, υπό το πρίσμα της ανθρώπινης επιβίωσης και εξέλιξης.

Ο Παναγιώτης Καγκάνης είναι εγκληματολόγος, απόφοιτος Πολιτικής Οικονομίας