Ταξίδι
Ανατολικό Πήλιο: 3 μαγευτικές πεζοπορικές διαδρομές στο βουνό των Κενταύρων
Στις ανατολικές πλαγιές του Πηλίου, αυτές που κοιτούν προς το Αιγαίο, βρίσκονται μερικά από τα πιο τουριστικά χωριά αυτού του πανέμορφου βουνού όπου κάθε καλοκαίρι δυσκολεύεσαι να βρεις δωμάτιο, ένα τραπέζι στο εστιατόριο, ή μια γωνιά στην παραλία να απλώσεις την πετσέτα σου. Όμως, αυτός ο παράδεισος είναι όλος δικός σας τους φθινοπωρινούς και τους ανοιξιάτικους μήνες. Και μάλιστα προσιτός με τα πόδια. Δεκάδες μονοπάτια ή παλιά καλντερίμια μέσα στο πυκνά δάση, σας δίνουν τη δυνατότητα να απολαύσετε μικρές ή μεγάλες πεζοπορίες που θα σας μείνουν αξέχαστες. Ιδού τρεις πολύ ωραίες επιλογές:
Τσαγκαράδα – Μηλιές 9,6 χιλιόμετρα / 4 ώρες
Το μονοπάτι ξεκινάει από τη νότια άκρη της νοτιότερης συνοικίας της Τσαγκαράδας, τη συνοικία των Ταξιαρχών. Εκεί, πάνω στον κεντρικό δρόμο, θα δείτε την πινακίδα που γράφει «Προς παλιό γεφύρι». Δυστυχώς, το παλιό αυτό γεφύρι του 1728, που για αιώνες βοηθούσε τους ντόπιους να διασχίσουν το ρέμα του Μυλοποτάμου, κατέρρευσε τον Φεβρουάριο του 2021, όταν έπεσε επάνω του ένας γιγάντιος παρακείμενος γεροπλάτανος που τον ξερίζωσαν οι θυελλώδεις άνεμοι που κατέβαιναν μέσα από τη ρεματιά.
Αν δεν έχει πολύ νερό ο Μυλοπόταμος, μπορείτε να διασχίσετε άνετα την κοίτη του και να συνεχίσετε στο μονοπάτι που συνεχίζει στην απέναντι πλαγιά. Σε 5 λεπτά βγαίνετε στον κεντρικό ασφαλτόδρομο, και τον ακολουθείτε προς τα αριστερά (προς Ξουρίχτι) για περίπου 100 μέτρα.
Στο μονοπάτι από την Τσαγκαράδα προς Μηλιές, η βλάστηση θυμίζει ζούγκλα/Photo: Στέφανος Ψημένος
Στο σημείο όπου υπάρχει η πινακίδα που προειδοποιεί για επικίνδυνες στροφές, θα δείτε στα δεξιά σας το ευδιάκριτο καλντερίμι να ανηφορίζει στην πλαγιά, το οποίο και ακολουθείτε. Μετά από λίγο το καλντερίμι γίνεται ένα όμορφο μονοπάτι που ανηφορίζει στην πλαγιά με τη χαμηλή βλάστηση, με λίγα κόκκινα και μπλε σημάδια που σας βοηθούν να παραμείνετε στη σωστή πορεία. Αφού περάσετε μια μικρή ρεματιά, το καλντερίμι ξαναεμφανίζεται πάντα με κόκκινα σημάδια και πολύ σύντομα φτάνετε σε μια διασταύρωση με ένα άλλο καλντερίμι (σε μια περιοχή με ψηλά κυπαρίσσια) που φεύγει αριστερά και σε λίγα μέτρα καταλήγει στο ξωκλήσι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης με την πολύ όμορφη θέα. Εσείς συνεχίζετε ευθεία, βλέπετε μπροστά σας το χωριό Ξουρίχτι και πιο αριστερά στο βάθος τα νησιά των Βορείων Σποράδων (Σκιάθο, Σκόπελο, Αλόννησο).
Για λίγα μέτρα περπατάτε σε έναν χωματόδρομο που έρχεται από το Ξουρίχτι, και μετά στρίβετε δεξιά στο καλντερίμι το οποίο διασχίζει τα κτήματα με τις καστανιές και κερασιές πάνω από το Ξουρίχτι. Μετά από 300 μέτρα φτάνετε σε ένα συγκρότημα κατοικιών όπου συναντάτε τον χωματόδρομο τον οποίο ακολουθείτε δεξιά ελαφρώς ανηφορικά μέχρι την επόμενη στροφή. Εκεί θα προσέξετε το κόκκινο βελάκι πάνω στον τοίχο της οικίας που δείχνει το μονοπάτι που φεύγει στο κάτω μέρος. Ακολουθώντας αυτό το μονοπάτι με τα κόκκινα σημάδια, μετά από λίγο διασχίζετε μια ρεματιά, περνάτε μέσα από κτήματα με καστανιές και αμέσως περνάτε μια δεύτερη ρεματιά και πολύ σύντομα μια τρίτη με νερό, και από εκεί το μονοπάτι ανηφορίζει ανάμεσα σε βάτα και τις νεαρές καστανιές ώσπου ξαναβγαίνει σε χωματόδρομο. Ακολουθείτε αυτόν το χωματόδρομο προς τα αριστερά για περίπου 200 μέτρα ώσπου συναντάτε το παλιό ξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου.
Εκτός από την πεζοπορία, και η ορεινή ποδηλασία είναι μια μαγευτική εμπειρία στα πυκνά δάση του Πηλίου/Photo: Στέφανος Ψημένος
Αμέσως, μετά το ξωκλήσι βρίσκεστε σε μια διασταύρωση, όπου ευθεία μπροστά σας βλέπετε το ρέμα του Ξουριχτίου, και εκεί ακριβώς υπάρχει μια μικρή κίτρινη πινακίδα που γράφει «Προς Μηλιές». Αυτή είναι η αφετηρία του παλιού καλντεριμιού που κατεβαίνει ομαλά προς το βάθος της ρεματιάς. Από εδώ ξεκινάει το πιο όμορφο αλλά και πιο «άγριο» κομμάτι της διαδρομής μας, μέσα από το πυκνό δάσος με τις οξιές, τις βελανιδιές και τα πλατάνια. Το καλντερίμι πολύ σύντομα διασχίζει μια μικρή ρεματιά και αμέσως μετά υπάρχουν κόκκινα σημάδια. Το καλντερίμι μετατρέπεται σε μονοπάτι και ανηφορίζει ομαλά στη βουνοπλαγιά μια μικρή ρεματιά. Μετά από περίπου 800 μέτρα το μονοπάτι βγαίνει σε ένα στενό χωματόδρομο τον οποίο, όπως δείχνουν και τα κόκκινα βελάκια, πρέπει να ακολουθήστε αριστερά για περίπου 400 μέτρα μέχρι το τέλος του. Από εδώ ξεκινάει το εντυπωσιακό μονοπάτι, σημαδεμένο με κόκκινα σημάδια, που περνάει τη ρεματιά του Βαρσάμη με μια μικρή ξύλινη γέφυρα, και ανηφορίζει ελικοειδώς μέσα στο πανέμορφο πυκνό δάσος με τις οξιές.
Μετά από σχεδόν 3 χιλιόμετρα και μιάμιση-δύο ώρες πεζοπορίας, θα βγείτε σε έναν δασικό χωματόδρομο τον οποίο ακολουθείτε προς τα νότια για περίπου 900 μέτρα, και αφού περάσετε ένα ξύλινο κιόσκι θα βρεθείτε μετά από 100 μέτρα σε μια διασταύρωση με σήμανση, όπου ακολουθείτε τον αριστερό δρόμο με την πινακίδα που γράφει «Μηλιές» . Από εδώ πλέον έχετε ωραία θέα προς τον Παγασητικό κόλπο και μετά από λίγο θα δείτε και τα σπίτια των Μηλεών. Και όπως λέει και η γνωστή παροιμία , χωριό που φαίνεται κολαούζο δεν θέλει, και μαζί με τα σήματα που υπάρχουν εκεί όπου χρειάζεται (και εκεί όπου δεν χρειάζεται) δεν θα δυσκολευτείτε να φτάσετε στο πανέμορφο ιστορικό χωριό Μηλιές, όπου θα βρείτε καφέ και εστιατόρια στην εντυπωσιακή κεντρική πλατεία του με το μεγάλο πλατάνι, καθώς και καταστήματα με τοπικά προϊόντα στον κεντρικό δρόμο που διασχίζει το χωριό.
Εκατοντάδες χιλιόμετρα καλντεριμιών σώζονται στο Πήλιο, πολλά από αυτά ακόμα σκεπασμένα από την οργιώδη βλάστηση/Photo: Στέφανος Ψημένος
Λαμπινού – Μονή Παναγίας Λαμπηδώνας 1,3 χιλιόμετρα / 30’
Στο χωριό Λαμπινού, δίπλα στη στάση του υπεραστικού Κ.Τ.Ε.Λ υπάρχει μια πέτρινη βρύση και ταμπέλες που γράφουν προς πλατεία Λαμπινού. Κατηφορίζετε σε αυτό το καλντερίμι, και αφού διασχίσετε την πλατεία, μετά από λίγο θα συναντήσετε έναν στενό τσιμεντόδρομο, μπροστά σε μια άλλη πέτρινη βρύση. Κατηφορίζετε σε αυτόν τον τσιμεντόδρομο και λίγο παρακάτω θα δείτε στα δεξιά σας το καλντερίμι που κατηφορίζει ανάμεσα στα σπίτια του χωριού. Το ακολουθείτε, και λίγο παρακάτω θα διασχίσετε έναν μικρό χωματόδρομο και θα συνεχίσετε κατηφορικά στο καλντερίμι. Περίπου 200 μέτρα παρακάτω θα συναντήσετε έναν μεγαλύτερο χωματόδρομο.
Σε αυτό το σημείο στα δεξιά, δίπλα σε μια οικία, φεύγει το καλντερίμι που κατεβαίνει καθαρό για περίπου 500 μέτρα μέχρι τη μικρή ρεματιά όπου υπάρχει ένα κτίσμα με μικρό εικονοστάσι αλλά και βρύση με τρεχούμενο νερό. Το κτίσμα αυτό ήταν ένας παλιός νερόμυλος που τώρα έχει μετατραπεί σε κατοικία. Εδώ υπάρχει μια διασταύρωση μονοπατιών. Ακολουθήστε το μονοπάτι που φεύγει αριστερά κατηφορικά και σε 5 περίπου λεπτά θα βγείτε στον ασφαλτόδρομο που οδηγεί στην παραλία της Λαμπινούς. Διασχίστε τον και ακριβώς απέναντι συνεχίζει ένα καλντερίμι σηματοδοτημένο με κίτρινο ταμπελάκι, το οποίο σας οδηγεί στο παλιό μοναστήρι της Παναγίας Λαμπηδώνας.
Εξοχικά σπίτια στις παρυφές των χωριών, χτισμένα με την παραδοσιακή τοπική αρχιτεκτονική, δένουν ωραία με το περιβάλλον/Photo: Στέφανος Ψημένος
Μούρεσι – Νταμούχαρη – Παπά Νερό – Μούρεσι 6 χιλιόμετρα / 4 ώρες
Στο Μούρεσι, δίπλα ακριβώς στον παλιό ναό της Αγίας Τριάδας, από την πλευρά του ιερού, ξεκινάει ένα καλντερίμι κατηφορικά, με κόκκινα σημάδια. Λίγο πιο κάτω στη διασταύρωση ακολουθείτε το αριστερό σκέλος (το δεξιό πηγαίνει προς το δημοτικό σχολείο που βλέπετε μπροστά σας). Λίγο πιο κάτω όπως δείχνουν και τα κόκκινα σημάδια ακολουθείτε το καλντερίμι προς δεξιά (αριστερά συνεχίζει ένας στενός τσιμεντόδρομος). Σε λίγο αφήνετε πίσω σας τα τελευταία σπίτια του χωριού και περπατάτε σε μια όμορφη βουνοπλαγιά με καστανιές και πυκνή χαμηλή βλάστηση. Σε 5 λεπτά βγαίνετε στον ασφαλτόδρομο που οδηγεί στην Νταμούχαρη. Τον ακολουθείτε κατηφορικά για περίπου 500 μέτρα ώσπου σε μια απότομη αριστερή στροφή θα δείτε το καλντερίμι που έχει πατηθεί από τσιμεντόδρομο, ανάμεσα σε εξοχικές κατοικίες. Σε 100 μέτρα βγαίνετε ξανά στον ασφαλτόδρομο τον οποίο διασχίζετε, και ακριβώς απέναντι θα δείτε το κίτρινο ταμπελάκι με τον πεζοπόρο που γράφει «Νταμούχαρη». Ακολουθήστε το πρώην καλντερίμι και νυν τσιμεντόδρομο, και μερικά μέτρα παρακάτω, στη διχάλα, στρίψτε αριστερά στον τσιμεντόδρομο (δεξιά ο δρόμος οδηγεί στο ύψωμα Τσούκα).
Παραλία Παπά Νερό/Photo: Στέφανος Ψημένος
Μετά από λίγα μέτρα, στο κάτω μέρος μιας κατοικίας με τσιμεντένιο τοίχο, θα δείτε στα δεξιά το καλντερίμι, με το κίτρινο ταμπελάκι στην αρχή του, το οποίο κατηφορίζει μέσα στο δάσος με τις κουμαριές. Μόλις βγείτε από αυτήν τη στοά από κουμαριές το καλντερίμι συνεχίζει ως μονοπάτι ανάμεσα σε πυκνή βλάστηση από φτέρες, και σύντομα βγαίνετε σε έναν στενό αγροτικό δρόμο τον οποίο ακολουθείτε δεξιά κατηφορικά, ενώ από αυτό το σημείο έχετε ωραία θέα προς το Αιγαίο και την παραλία Παπά Νερό. Περίπου 100 μέτρα πιο κάτω το καλντερίμι ξεκινάει πάλι στο σημείο όπου υπάρχει κίτρινο ταμπελάκι και κατηφορίζει ανάμεσα στα πουρνάρια, ενώ λίγο πιο κάτω έχετε πλέον υπέροχη θέα στον κόλπο της Νταμούχαρης.
Τμήμα του μονοπατιού από την Τσαγκαράδα προς την Νταμούχαρη/Photo: Στέφανος Ψημένος
Ακόμη μια φορά το καλντερίμι βγαίνει σε έναν στενό χωματόδρομο κακής βατότητας τον οποίο ακολουθείτε κατηφορικά, και μετά από λίγα μέτρα θα δείτε και πάλι στα δεξιά το κίτρινο ταμπελάκι στην αρχή του μονοπατιού που μπαίνει μέσα σε ελαιώνες και ξανά συναντάει άλλον μικρό χωματόδρομο κακής βατότητας. Ακολουθήστε τον κατηφορικά και σε 100 μέτρα αφού περάσετε δύο οικίες στα δεξιά σας θα βρείτε το καλντερίμι δίπλα από έναν συρμάτινο φράχτη και αμέσως θα συναντήσετε τα πρώτα σπίτια της Νταμούχαρης. Αφού βγείτε στον τσιμεντόδρομο ακολουθήστε τον αριστερά και σε λίγα μέτρα βρίσκεστε στο τελείωμα του ασφαλτόδρομου που οδηγεί στην Νταμούχαρη. Εδώ υπάρχει και βρύση με πόσιμο νερό. Για να πάτε στην παραλία της Νταμούχαρης, ακολουθείτε το καλντερίμι που ξεκινάει ακριβώς από αυτό το σημείο, όπου παρκάρουν και τα αυτοκίνητα.
Για να πάτε από τη Νταμούχαρη στην παραλία Παπά Νερό, την πιο μεγάλη και πραγματικά πολύ όμορφη παραλία στην ανατολική ακτή του Πηλίου, ανηφορίζετε στον ασφαλτόδρομο της Νταμούχαρης για περίπου 400 μέτρα, ως την απότομη αριστερή στροφή όπου υπάρχει βρύση με τρεχούμενο νερό. Εδώ, ακολουθείτε προς τα δεξιά τον στενό ασφαλτόδρομο (ο οποίος δυστυχώς πάτησε πάνω στο παλιό καλντερίμι και το κατέστρεψε) και μετά από 200 μέτρα θα δείτε στα δεξιά σας το μονοπάτι που κατηφορίζει στην πλαγιά και καταλήγει στη νότια άκρη της παραλίας Παπά Νερό, που είναι η πιο ήσυχη και η πιο όμορφη.
Αυτή η μεγάλη και πλατιά αμμουδερή παραλία συγκεντρώνει πολύ κόσμο το καλοκαίρι, που συνωστίζεται στην περιοχή μπροστά από τις ταβέρνες, αλλά την άνοιξη και το φθινόπωρο είναι σχεδόν ερημική και μαγευτικά όμορφη. Ακολουθώντας τον παραλιακό δρόμο προς τα βόρεια, θα περάσετε το Κισσώτικο ρέμα με τα τεράστια πλατάνια και θα βγείτε στον παραλιακό οικισμό του Άη – Γιάννη, όπου θα βρείτε ακόμα περισσότερες ταβέρνες, καφέ, ξενώνες και ένα σωρό άλλα καταστήματα, και τον ίδιο συνωστισμό με του Παπά Νερό. Αν συνεχίσετε όμως μέχρι τη βόρεια άκρη του οικισμού, αμέσως μετά το λιμανάκι, ένα δύσβατο και ασυντήρητο μονοπάτι οδηγεί σε μια πανέμορφη «κρυφή» αμμουδερή παραλία, την παραλία της Πλάκας, ερημική στο μεγαλύτερο τμήμα της (μόνο στη βόρεια άκρη της υπάρχουν οι ομπρελοξαπλώστρες ενός παρακείμενου ξενοδοχείου).
Για να επιστρέψετε στο Μούρεσι, πηγαίνετε στη νότια άκρη του Άη – Γιάννη, εκεί που είναι τα κάμπινγκ, και ακολουθήστε το σηματοδοτημένο καλντερίμι που ανηφορίζει με νότια κατεύθυνση στη βουνοπλαγιά. Δυστυχώς, ο ασφαλτόδρομος που κατηφορίζει από το Μούρεσι στον Άη – Γιάννη κατέστρεψε το μεγαλύτερο τμήμα αυτού του καλντεριμιού, αλλά έχουν σωθεί αρκετά τμήματά του τα οποία διασταυρώνονται με το δρόμο. Ανηφορίζοντας αργά, άλλοτε σε καλντερίμι και άλλοτε στον ασφαλτόδρομο, μετά από μία περίπου ώρα θα φτάσετε στην αφετηρία σας, στο ναό της Αγίας Τριάδας στο Μούρεσι.
Ένας καλός πεζοπορικός χάρτης είναι απαραίτητος για να μην χάνεστε/Photo: Στέφανος Ψημένος
Για το Πήλιο η TERRAIN έχει εκδώσει έναν λεπτομερέστατο πεζοπορικό χάρτη στην κλίμακα 1:25.000 στον οποίο αποτυπώνονται όλα τα μονοπάτια του βουνού, όλα τα αναρριχητικά πεδία, όλα τα φαράγγια με ασφαλισμένες διαδρομές canyoning, όλες οι παραλίες, τα ξωκλήσια, τα μοναστήρια και όλα τα αξιοθέατα, με μέγιστη ακρίβεια. Θα τον βρείτε σε επιλεγμένα καταστήματα στο Πήλιο και στην Αθήνα, ή μπορείτε να τον προμηθευτείτε εδώ: http://www.terrainmaps.gr/#products.
Μπορείτε επίσης να τον «κατεβάσετε» σε ηλεκτρονική μορφή στο κινητό σας από την ιστοσελίδα της Avenza Maps (www.avenzamaps.com).
Σε μια πλαγιά του όρους Κοτύλιο, στην ορεινή Αρκαδία στεκόμαστε με δέος μπροστά στον αριστουργηματικό ναό του Επικούριου Απόλλωνα, μνημείο UNESCO από το 1986. Υστερα παίρνουμε το δρόμο για το πετρόκτιστο, ιστορικό χωριό της Ανδρίτσαινας που απλώνεται στις υπώρειες του Λυκαίου, ιερού όρους των Αρκάδων.
Περιοχή: Δυτική Αρκαδία. Ορος: Κοτύλιο. Υψόμετρο: 1.131. Θέα: Πανοραμική. Η πρώτη φορά που αντιλήφθηκα το μεγαλείο ιότητα του ναού του Επικούριου Απολλωνα ήταν στο βίντεο του σκηνοθέτη Jean-Daniel Pollet που γυρίστηκε το 1964, και το 1965 βραβεύτηκε στη Μπιενάλε του Παρισιού. Τα ασπρόμαυρα πλάνα δείχνουν τον μεγάλο σε μήκος, ναό να δεσπόζει στο βραχώδες τοπίο των Βασσών όπως στην αρχαιότητα. Η δεύτερη φορά, ήταν όταν διάβασα πως πρόκειται για το πρώτο αρχαίο Ελληνικό μνημείο που κέρδισε διεθνή αναγνώριση το 1986, όταν συμπεριλήφθηκε στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Έναν χρόνο αργότερα φυλακίστηκε μέσα στο προστατευτικό του στέγαστρο. Μια λύση που θεωρήθηκε τότε προσωρινή, αλλά αναγκαία. Μετά από τόσα χρόνια, το σπουδαίο μνημείο περιμένει ακόμη να ελευθερωθεί.
Ο «Παρθενών της Πελοποννήσου»
Στα 13 χιλιόμετρα από εδώ που βρισκόμαστε απλώνονται τα ερείπια της αρχαίας Φιγαλείας. Εκεί, γύρω στον 7ο αιώνα ιδρύθηκε το πρώτο ιερό προς τιμή του Απόλλωνα. Οι Φιγαλείς ίδρυσαν νέο ναό προς τιμήν του Απόλλωνα όταν το 659 π.Χ. κατάφεραν να πάρουν πάλι πίσω την πόλη από τους Σπαρτιάτες που την είχαν καταλάβει. Τον λάτρευαν πλέον ως Επικούριο -αρωγό τους δηλαδή. Το 429 π.Χ. η λατρεία συνεχίστηκε γιατί θεώρησαν ότι ο θεός τους έσωσε από έναν θανατηφόρο λοιμό. Το 600 και το 500 π.Χ. ο αρχαϊκός ναός πέρασε από μια ή δύο οικοδομικές φάσεις, στις οποίες οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι μπορεί να ανήκουν αρχιτεκτονικά μέλη που έχουν βρεθεί.
Και κάπως έτσι φθάνουμε στον μεγαλοπρεπή ναό των κλασικών χρόνων που υψώνεται μπροστά μας και αρνείται να μπει στο «κάδρο» των φωτογραφιών χωρίς παραμόρφωση, αφού είναι στριμωγμένος μέσα στο στέγαστρο που δεν μας επιτρέπει πιο μακρινές λήψεις. Ακόμη κι έτσι δικαιώνει τον τίτλο «ο Παρθενών της Πελοποννήσου».
Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία που πέρασε από εδώ τον 2ο αιώνα, ο «περικαλλής ναός» ήταν δημιούργημα του Ικτίνου, αρχιτέκτονα του Παρθενώνα της Ακρόπολης. Υπήρξε, κατά τη γνώμη του, ο δεύτερος σε κάλλος και αρμονία στην Πελοπόννησο, μετά από τον ναό της Αθηνάς Αλέας στην Τεγέα.
Ο ναός που αντικρύζουμε χρονολογήθηκε γύρω στο 420 π.Χ. Oι καινοτομίες που εφαρμόστηκαν στην εξωτερική και εσωτερική μορφή και διαμόρφωση του χάρισαν ξεχωριστή θέση στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Όπως λένε οι ειδικοί, συνδυάζει πολλά αρχαϊκά χαρακτηριστικά επηρεασμένα από τη συντηρητική παράδοση των Αρκάδων, με νέα γνωρίσματα της κλασικής εποχής: Εξωτερικά έχει δωρικό ρυθμό, εσωτερικά επικρατεί ο ιωνικός, ενώ οι κίονες στολίζονται με κορινθιακού τύπου κιονόκρανα. Μια άλλη καινοτομία είναι πως δεν έχει τον συνηθισμένο σε ναούς της Αρκαδίας προσανατολισμό από ανατολή προς δύση, αλλά από βορρά προς νότο.
Έχει 6 κίονες στις στενές και 15 στις μακρές πλευρές κι αυτό τον κάνει πιο επιμήκη, όπως συνέβαινε στους αρχαϊκούς ναούς. Στην εξωτερική του πλευρά είχε τοποθετηθεί μια δωρική ζωφόρος με μετόπες χωρίς διακόσμηση, και τρίγλυφα. Το κύριο διακοσμητικό στοιχείο του μνημείου ήταν η ιωνική ζωφόρος πάνω από τους ιωνικούς ημικίονες. Το μήκος της είναι 31 μέτρα και την αποτελούν 23 μαρμάρινες πλάκες, που θεωρούνται αριστουργήματα γλυπτικής τέχνης. Αναπαριστούν δυο αγαπημένα θέματα των αρχαίων: Στις 12 από αυτές την Αμαζονομαχία και στις υπόλοιπες 11 την Κενταυρομαχία. Γλύπτης της ζωφόρου ίσως ήταν ο Παιώνιος που φιλοτέχνησε το περίφημο άγαλμα της Νίκης στην Ολυμπία.
Τις πανύψηλες κολώνες συνδέουν και συσφίγγουν στιβαρές σκαλωσιές. Αντί να είναι κομπάρσοι, πρωταγωνιστούν. Σε ενοχλούν, όσο κι αν ξέρεις ότι είναι αναγκαίες. Σε μια από τις πινακίδες της αρχαιολογικής υπηρεσίας θα διαβάσουμε για τα διαδοχικά έργα αναστήλωσης που ξεκίνησε η Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία (1902-1908) και συνεχίστηκαν το 1965-66. Το μεγαλύτερο και πιο ολοκληρωμένο έργο έγινε από την Επιτροπή Συντήρησης Ναού Επικούριου Απόλλωνα μεταξύ 1975-2015.
Πώς έφτασε η κλεμμένη ζωφόρος στο Βρετανικό μουσείο
Ο Ικτίνιος ναός του Επικούριου Απόλλωνα παρέμεινε στην αφάνεια έως το 1765, οπότε ταυτίστηκε από τον Γάλλο αρχιτέκτονα J. Bocher. Η πρώτη ανασκαφή έγινε το 1812 από κάποιους «αρχαιόφιλους» επιστήμονες που εξασφάλισαν άδεια από τον Βελή-πασά, Τούρκο διοικητή της Πελοποννήσου.
Τότε ήλθαν στο φως οι 23 πλάκες της αριστουργηματικής ιωνικής ζωφόρου και η φήμη για την ανακάλυψή τους ταξίδεψε στην Ευρώπη. Δυστυχώς, ταξίδεψε και η ίδια η ζωφόρος. Οι μαρμάρινες πλάκες φυγαδεύτηκαν μαζί με άλλα τμήματα γλυπτών στα παράλια του Ιονίου και στη Ζάκυνθο για να καταλήξουν στο Βρετανικό μουσείο που τις αγόρασε σε δημοπρασία. Εκτίθενται εκεί από το 1815. Ελάχιστη παρηγοριά είναι πως το 1963 το Βρετανικό Μουσείο χάρισε στην Ελλάδα 23 γύψινα εκμαγεία από τις πλάκες της ζωφόρου, που βρίσκονται στη Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας.
Βγαίνοντας έξω από το στέγαστρο θα περιηγηθούμε σε μια μεγάλη καταπράσινη έκταση με διάσπαρτα άνδηρα. Περιλαμβάνουν δομικό υλικό από τον ναό που συγκεντρώθηκε, ταξινομήθηκε και τοποθετήθηκε εκεί στη διάρκεια των έργων αναστήλωσης μεταξύ 1975-2015.
(Για τη διασφάλιση της ακρίβειας των ιστορικών στοιχείων έχουμε αξιοποιήσει και το site του ΥΠ.ΠΟ).
Μια πέτρινη πολιτεία κτισμένη αμφιθεατρικά
Ερχόμενοι από τον Επικούριο Απόλλωνα θαυμάζουμε την πιο φωτογενή πλευρά της Ανδρίτσαινας που απλώνει τα αμφιθεατρικά κτισμένα σπίτια της σε υψόμετρο 760 στις πλαγιές του Λυκαίου, του ιερού όρους των Αρκάδων. Αν και ανήκει στην Ηλεία, το τοπίο γύρω είναι καθαρά αρκαδικό.
Διασχίζουμε το χωριό, τα περισσότερα μαγαζιά είναι κλειστά, οι μικρές πλατείες άδειες, ο κόσμος λιγοστός. Κτισμένο δεξιά και αριστερά του δρόμου -όπως συμβαίνει και σε δεκάδες άλλα της Πελοποννήσου- μοιάζει να μην έχει εμφανές επίκεντρο. Κι ας διαθέτει μια ωραία κεντρική πλατεία με πλατάνια. Είναι κι αυτή πάνω στη ραχοκοκαλιά όπου συγκεντρώνονται όλες οι δραστηριότητες, ορατές στα μάτια των περαστικών που ενίοτε μποτιλιάρονται στα στενά περάσματα. Ας μην το αδικούμε -άλλωστε βρεθήκαμε εδώ μια καθημερινή του χειμώνα. Και από ό,τι θα μας πουν αργότερα οι ντόπιοι, η Ανδρίτσαινα παίρνει ζωή κυρίως το Πάσχα και τον Αύγουστο.
Παρκάρουμε κοντά στην Τρανή Βρύση, δροσιζόμαστε, την παρατηρούμε: Κτισμένη το 1724 θεωρείται από τις πιο παλιές της Πελοποννήσου. Εχει 4 κρουνούς και βρίσκεται στο τρίστρατο όπου στα παλιά χρόνια κατέληγαν τα ξημερώματα οι κανταδόροι. Δεν είναι η μοναδική, το χωριό κοσμούσαν και πολλές ακόμη βρύσες, όπως του Στένι, του Ρισβάνη, το Αγιονέρι και άλλες πολλές που καταστράφηκαν.
Απέναντι από εμβληματική κρήνη δεσπόζει η μεγάλη τρισυπόστατη εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο και πέντε κίονες κορινθιακού ρυθμού σε κάθε πλευρά. Κτίστηκε πάνω σε βυζαντινή εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου, εγκαινιάστηκε το 1882, έπαθε ζημιές με τους σεισμούς του 1965 και αναστηλώθηκε για να λειτουργήσει ξανά από το 1976. Στη γειτονιά των Μουρμουρέικων βρίσκεται ο ναός του Αγίου Θεράποντα, ή Αγιοθαράπου, όπως τον έλεγαν οι παλιοί. Κατά την παράδοση ήταν ο πρώτος ναός της Ανδρίτσαινας -άλλωστε αναφέρεται στην απογραφή των Ενετών του 1700. Κάηκε από τους στρατιώτες του Ιμπραήμ, ξαναφτιάχτηκε στον ίδιο ρυθμό, ως σταυροειδής με τρούλο, και το 1953 επισκευάστηκε ξανά.
Περπατώντας στις γειτονιές θα δούμε τα παλιά αρχοντόσπιτα που θεωρείται πως κτίστηκαν από Λαγκαδινούς, Ηπειρώτες και Ιταλούς τεχνίτες. Είναι κεραμοσκεπή φτιαγμένα από πέτρα και ξύλο, με μεγάλη μαστοριά.
Οι ιστορικές μνήμες διατηρούνται ολοζώντανες στην Ανδρίτσαινα, μεταξύ αυτών και ο ρόλος που έπαιξε ο Πρωτοφιλικός Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος, που καταγόταν από εδώ. Ο ανδριάντας που έστησαν οι συντοπίτες του κοντά στο σπίτι του χρονολογείται από το 1932.
Το λαμπερό παρελθόν που κρύβεται στις σελίδες της ιστορίας
Μελετητές θεωρούν ότι η Ανδρίτσαινα εμφανίστηκε ως οικισμός το 900 μ.Χ. και ότι ανήκε διοικητικά στους Δεσπότες του Μυστρά, ωστόσο γραπτώς αναφέρεται πρώτη φορά στο Χρονικό του Μορέως. Μια άλλη άποψη είναι ότι ως πόλη -και μάλιστα περιτειχισμένη- εμφανίζεται το 1302.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση πήρε το όνομά της από τη χήρα κάποιου Αντρίκου Μουρμούρη που ήταν ο πρώτος της οικιστής. Το χάνι της Αντρίκαινας -που έμεινε να λέγεται Ανδρίτσαινας -έγινε πολύ γνωστό στους διαβάτες. Σιγά σιγά ήρθαν άνθρωποι από γύρω περιοχές, έκτισαν σπίτια γύρω από το χάνι και έτσι συγκροτήθηκε η πρώτη γειτονιά, τα Μουρμουρέικα. Σταδιακά έφτασαν τις 20.
Επί Ενετοκρατίας η Ανδρίτσαινα έγινε πολιτικό, εμπορικό και θρησκευτικό κέντρο. Το 1700 λειτουργούσαν εμπορικά καταστήματα, εργαστήρια, υφαντουργεία, βυρσοδεψεία. Το 1769 οι κάτοικοι πήραν μέρος στα Ορλωφικά και ως αντίποινα ο οικισμός κάηκε από τους Αρβανίτες. Η δεύτερη καταστροφή έγινε από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ το 1826, ως αντίποινα για το ρόλο που έπαιξαν οι αγωνιστές του στην Επανάσταση του ’21.
Όμως η Ανδρίτσαινα ξανασήκωσε ψηλά το κεφάλι. Ανθισε ξανά στον μεσοπόλεμο -μεταξύ 1924-1940- και μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Αρωγός, όπως των αρχαίων Φιγαλιαίων, έγινε ο Επικούριος Απόλλωνας που προσέλκυε χιλιάδες επισκέπτες. Λειτούργησαν πολλές σχολές: ταπητουργική, τυροκομική, κοπτικής-ραπτικής, έως και χοροδιδασκαλείο. Υπήρχαν βιβλιοπωλεία, ραφτάδικα, κουρεία, σιδηρουργεία, κασσιτεροποιεία (γανωματάδικα), σαγματοποιεία (σαμαρτζίδικα), καπελάδικα. Υπήρχαν τρεις μύλοι και ένα μεταλλείο που έβγαζε μαγγάνιο. Οργανώνονταν χοροεσπερίδες και οι κυρίες ράβονταν με υφάσματα που έκαναν εισαγωγή από το εξωτερικό.
Λόγω της μεγάλης τουριστικής κίνησης αλλά και του Παζαριού που συγκέντρωνε κόσμο από όλη την περιοχή, λειτουργούσαν «ξενοδοχεία ύπνου», κρασοπουλιά και ταβέρνες όπου μαγείρευαν στη φουφού. Η Ανδρίτσαινα ήταν από τα πρώτα χωριά που απέκτησαν τυπογραφείο -το πρώτο μάλιστα ήταν χειροκίνητο, λειτούργησε το 1892. Από το 1926 και μετά υπήρξαν κι άλλα. Η ιστορική εφημερίδα Νέος Ορίζων, μάλιστα, εκδίδεται ακόμη ανελλιπώς.
Πρωτιές καταγράφηκαν και στον τομέα της εκπαίδευσης: έγγραφα αποδεικνύουν ότι σχολείο στην Ανδρίτσαινα λειτούργησε από το 1783. Το 1843 στα δημοτικά σχολεία αρρένων και θηλέων προστέθηκε Ελληνικό Σχολείο (Σχολαρχείο). Η έφεση των κατοίκων προς τη γνώση ώθησε τον Κωνσταντίνο Αγαθόφρωνα Νικολόπουλο να δωρήσει στον δήμο τη σπουδαία συλλογή του που φιλοξενεί η Δημοτική Ιστορική Βιβλιοθήκη.
Το 1959 ο ΕΟΤ θα επιλέξει το χωριό για να δημιουργήσει ένα από τα Ξενία του (Θεοξένια σήμερα). Φέρει την υπογραφή της ομάδας του Άρη Κωνσταντινίδη με επικεφαλής την Κ. Διαλεισμά. Το μεγάλο μοντέρνο κτίσμα αντλεί έμπνευση από την παράδοση και έχει μεγάλους κοινόχρηστους χώρους.
Το Λαογραφικό Μουσείο και η Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη
Ακριβώς πάνω από τηn Tρανή Βρύση βρίσκεται το ενδιαφέρον Λαογραφικό Μουσείο όπου θα μάθουμε πολλά για το σπουδαίο παρελθόν του οικισμού. Ιδρύθηκε από τον «Εξωραϊστικό Σύλλογο Γυναικών Ανδρίτσαινας» το 1981. Περιλαμβάνει περίπου 4.000 εκθέματα και στεγάζεται στο τριώροφο αρχοντικό του Γεωργίου Κανελλοπούλου του 1847, που δωρίστηκε στον σύλλογο από την τελευταία απόγονο της οικογένειας. Μεταξύ πολλών άλλων θα δούμε την πλήρη οικοσκευή του σπιτιού, παραδοσιακές φορεσιές, ένα παλιό κουρείο κ.α.
Την επόμενη μέρα θα ξεναγηθούμε στην καταπληκτική Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας. Είναι μια από τις σημαντικές ιστορικές βιβλιοθήκες της Ελλάδας και υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας. Αφετηρία της δημιουργίας της αποτέλεσε η συλλογή του Κωνσταντίνου Αγαθόφρωνα Νικολόπουλου που περιλαμβάνει 6.500 σπάνιους τόμους. Αργότερα δωρήθηκε η συλλογή 4.500 τόμων του Ευάγγελου Καλλανιώτη. Στην αίθουσα με το όνομά του θα αντικρίσουμε απλωμένα στους τοίχους τα περίφημα αντίγραφα της ιωνικής ζωφόρου που κοσμούσε τον ναό του Επικούριου Απόλλωνα. (www.andritsainalibrary.gr).
Διαμονή και φαγητό
Ξενοδοχείο Αρχοντικόν (26260 22401 και στο facebook).
Πέτρινο κτίριο με αυλές και δωμάτια που έχουν παραδοσιακή διακόσμηση. Υπάρχει σάλα για πρωινό. Λειτουργεί όλο το χρόνο.
Θεοξένια (22260 22219)
To πρώην Ξενία είναι ανοιχτό από την 1η Απριλίου ως τα Χριστούγεννα. Έχει γίνει πλήρης ανακαίνιση σε 13 δωμάτια (από τα 27 στα οποία έγινε η αρχική ανακαίνιση). Υπάρχει μεγάλη αίθουσα πρωινού, μπαρ και βεράντες.
Για φαγητό μπορείτε να καθίσετε στον εστιατόριο Συνταγές Μαγειρικής (ανοίγει από Παρασκευή-Κυριακή), και σερβίρει μαγειρευτά και ψητά. Επίσης, στο Πεύκο, με σπιτικά μαγειρευτά και της ώρας. Για καφέ, γλυκό, ποτό και κοκτέιλ υπάρχει ο πολύ ωραία διακοσμημένος Κόκκινος Μύλος.
travel.gr
Λιάνης για Βουγιουκλάκη: Άνοιξε το κιμονό και μου έδειξε το στήθος της
Επίσημα υποψήφιος βουλευτής της ΝΔ Ηλείας ο Δημήτρης Αβραμόπουλος
Πώς η ΕΛ.ΑΣ. έφθασε στα ίχνη της σπείρας που διέπραττε ληστείες και κλοπές στην Ηλεία – Ανάμεσα στους πέντε συλληφθέντες και διαβόητος κακοποιός
ΑΠΟΨΗ: Ένα καυτό τετράμηνο
Χταπόδι με παντζάρια στην κατσαρόλα
«Κύτταρο» δημιουργίας- Σύσκεψη για τον προγραμματισμό του Φεστιβάλ Ερασιτεχνικού θεάτρου
Εκλογές 2023: Δείτε πού ψηφίζετε
Πάτρα: Επίσκεψη του νέου διοικητή του ΚΕΤχ Ευαγ. Τούντα στην Ερμού
Οι αθλητικές μεταδόσεις 29/3/2023
Άδωνις Γεωργιάδης προς Φάμελλο: Μην επιμένετε άλλο στην λάσπη και τοξικότητα
-
Πάτρα - Δ. Ελλάδα5 ημέρες πρνΠΑΤΡΑ: Πατέρας γιατρών ο άνδρας που έπεσε στο κενό στην Αγυιά
-
Πάτρα - Δ. Ελλάδα1 ημέρα πρνΠΑΤΡΑ: Ιδού πως κατάντησαν την Mercedes ιδιοκτήτη αλυσίδας καφέ! Αυτόν τον Πατρινό “χτύπησαν” άγνωστοι
-
Υγεία4 ημέρες πρνΟι παγίδες και τα μυστικά της νηστείας-Συστάσεις επιστημόνων στους καταναλωτές για να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί την περίοδο της Σαρακοστής
-
Πάτρα - Δ. Ελλάδα7 ημέρες πρνΠάτρα: Πέθαναν και κηδεύονται την Πέμπτη (23/3)
-
Ελλάδα3 ημέρες πρνΘρήνος για την 22χρονη Πέννυ
-
Ελλάδα4 ημέρες πρνΜε έμφραγμα στο νοσοκομείο πασίγνωστος τραγουδιστής – Η κατάσταση της υγείας του
-
Πάτρα - Δ. Ελλάδα6 ημέρες πρνΠάτρα: Θλίψη για το θάνατο του 37χρονου Απόστολου Μαυρέλη
-
Πάτρα - Δ. Ελλάδα7 ημέρες πρνΠάτρα: “Έφυγε” από την ζωή ο Νίκος Παπασταματόπουλος