Άρθρα-Συνεργασίες

Καθαρά Δευτέρα και «κυρά Σαρακοστή»

Δημοσιεύθηκε

1 έτος πρν

στις

27 Φεβρουαρίου 2023 10:35

της ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΥΚΟΠΟΥΛΟΥ

Με την Καθαρά Δευτέρα ξεκινάει η νηστεία της Σαρακοστής για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημαίνει το τέλος του καρναβαλιού. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί επιδίδονται σε πνευματική και σωματική κάθαρση. Εορτάζεται ακριβώς 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Αναστάσεως. Η ημέρα της Καθαράς Δευτέρας χαρακτηρίζεται από διάφορα έθιμα ανά την Ελλάδα και αποτελεί επίσημη αργία.
Πηγαίνοντας πίσω στην ιστορία, πληροφορούμαστε από την «Έκθεσιν της Βασιλείου Τάξεως» του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου, πως την ημέρα αυτή, στα ανάκτορα της Μαγναύρας, κηρυσσόταν από τον αυτοκράτορα η έναρξη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Η γιορτή της Καθαράς Δευτέρας θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της αποκριάς, οι οποίες ουσιαστικά αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα. Οι Βυζαντινοί την Καθαρά Δευτέρα την ονόμαζαν Απόθεση – Απόδοση και τραγουδούσαν σχετικά άσματα, από τα οποία έχουν σωθεί μικρά μέρη μέχρι στις μέρες μας, όπως: «Ίδε το έαρ το καλόν πάλιν επανατέλλει, φέρον υγείαν και χαρά και την ευημερίαν».
Στην νεώτερη εποχή, η έξοδος του κόσμου την Καθαρά Δευτέρα στην εξοχή, έχει επικρατήσει να ονομάζεται και κούλουμα. Σύμφωνα με τον κορυφαίο λαογράφο Νικόλαο Πολίτη, η προέλευση της λέξης είναι λατινική, από το cumulus που εκτός από την σημασία του σωρού, σημαίνει και την αφθονία, το περίσσευμα, το πέρας, αλλά και τον επίλογο. Τα κούλουμα καταναλώνουμε άζυμο άρτο (λαγάνα) και νηστίσιμα φαγητά. Ακόμη, τα παιδιά επιδίδονται στο πέταγμα του χαρταετού.