Ως μία ιδιαίτερα αρνητική εξέλιξη μπορεί να χαρακτηριστεί η αύξηση των νέων περιστατικών που φαίνεται να σημειώνει ο αυτισμός, κυρίως στα παιδιά πολύ μικρής ηλικίας, δημιουργώντας απορίες για το τι σημαίνει αυτό πολυεπίπεδα.
Oπως μάλιστα έδειξε μελέτη στο επιστημονικό περιοδικό Pediatrics, τα ποσοστά αυτισμoύ έχουν τριπλασιαστεί τα τελευταία 16 χρόνια, κάτι που φυσικά ανησυχεί όχι μόνο τους γονείς, αλλά και την Πολιτεία και την ευρύτερη κοινωνία.
Πως καταλήγουμε όμως σε αυτό στο συμπέρασμα; Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Rutgers μελέτησαν περισσότερα από 4.000 παιδιά 8 ετών με αυτισμό, σε Νέα Υόρκη και Νιου Τζέρσεϊ.
Ανέφεραν, ότι η σημαντική αύξηση έχει να κάνει με την αυξημένη επαγρύπνηση, τα καλύτερα διαγωνιστικά εργαλεία και την ευρύτητα που έχει δοθεί στον ορισμό του αυτισμού. Οι ερευνητές σημείωσαν επίσης, ότι οι περισσότερες διαγνώσεις έγιναν σε παιδιά από οικογένειες καλής οικονομικής κατάστασης, εξηγώντας, ότι τα παιδιά από υποβαθμισμένες κοινότητες δεν έχουν την ίδια πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες.
Οι γενετικοί παράγοντες μπορεί, επίσης, να αυξάνουν τα περιστατικά αυτισμού, σύμφωνα με τους ερευνητές. Μία ανάλυση έδειξε, ότι περίπου στο 83% των περιπτώσεων έχει να κάνει με γενετικούς παράγοντες. Περίπου 2.000 με 3.000 γονίδια συμβάλλουν στην διαταραχή, ωστόσο είναι 100 από αυτά που σχετίζονται άμεσα.
Ένα παιδί, λοιπόν, μπορεί να κληρονομήσει παράγοντες από έναν ή και από τους δύο γονείς. Οι δε γονείς μεγαλύτερης ηλικίας, έχουν αυξημένο κίνδυνο να αποκτήσουν παιδιά με αυτισμό.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες
Όσο για τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, πιθανώς να παίζουν κάποιον ρόλο, όμως, δεν είναι ακόμα σαφές πώς.
Το ποιοι άλλοι παράγοντες ενισχύουν την αύξηση του αυτισμού είναι ακόμα άγνωστο, αλλά οι ερευνητές είναι τουλάχιστον ξεκάθαροι σε ένα γεγονός: ο αυτισμός δεν έχει καμία σχέση με τα εμβόλια.
Τέλος, η μελέτη αυτή διαπίστωσε, επίσης, ότι αν και οι φυλετικές ανισότητες στις διαγνώσεις αυτισμού έχουν περιοριστεί, εξακολουθούν να υφίστανται.
Τι πρέπει να γνωρίζετε για τον αυτισμό
O αυτισμός είναι μία εκ γενετής, διά βίου, νευροαναπτυξιακή διαταραχή, η οποία επηρεάζει πολλές και σημαντικές πτυχές της λειτουργικότητας του ατόμου. Τα πρώτα συμπτώματα κάνουν την εμφάνισή τους νωρίς, από τη βρεφική κιόλας ηλικία, αν και τα περισσότερα παιδιά θα λάβουν διάγνωση από τα τρίτα έως τα πέμπτα γενέθλιά τους, κάποια, ίσως, και ακόμη πιο αργά.
Η «ορθή» λειτουργία του εγκεφάλου εξαρτάται από τον πολλαπλασιασμό των νευρώνων, τις συνδέσεις μεταξύ τους και το «κλάδεμα» των ανενεργών ή άχρηστων συνδέσεων, που ξεκινά ενδομητρίως και συνεχίζεται κατά τα πρώτα χρόνια ζωής ενός ατόμου.
Αν κάποιος παράγοντας, όπως ένα μικρόβιο, ένα στρεσογόνο ερέθισμα, μία χημική ουσία ή ένα φάρμακο, επιδράσει στο εξαιρετικά σημαντικό αυτό διάστημα, τη συναπτογένεση, τότε ο εγκέφαλος του ατόμου «λειτουργεί» και αντιλαμβάνεται τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο.
Με δεδομένο ότι οι συνδυασμοί είναι ατελείωτοι, δεν υπάρχει «το τυπικό παιδί» με αυτισμό. Το κάθε παιδί είναι διαφορετικό, με ξεχωριστές ιδιαιτερότητες, δυνατότητες και ανάγκες, με αποτέλεσμα να μιλάμε για φάσμα νευροαναπτυξιακής διαταραχής και όχι για μία μεμονωμένη οντότητα.
Έτσι, τα άτομα με διαταραχή αυτιστικού φάσματος μπορεί να εμφανίζουν λειτουργικά και ποιοτικά ελλείμματα, σε κοινωνικό, επικοινωνιακό, γνωστικό, συναισθηματικό, αισθητηριακό και συμπεριφορικό επίπεδο. Με απλά λόγια, αντιλαμβάνονται τον κόσμο και λειτουργούν με διαφορετικό τρόπο μέσα σε αυτόν.
Χαραλαμπία ΚρητικούΕργοθεραπεύτρια: «Τις τελευταίες δεκαετίες έχει παρατηρηθεί μια ραγδαία αύξηση του αριθμού των διαγνώσεων της εν λόγω διαταραχής»
Η κα Χαραλαμπία Κρητικού Εργοθεραπεύτρια αναφέρει για το φαινόμενο της αύξησης διαγνώσεων αυτισμού, ότι σύμφωνα με μελέτη επιπολασμού των Διαταραχών αυτιστικού φάσματος στην Ελλάδα (2020) το ποσοστό ανέρχεται στο 1,15% (1,83% αγόρια, 0,44% κορίτσια, αναλογία 4,14:1). Ωστόσο, παρακολουθώντας ακόμη πιο πρόσφατες έρευνες του εξωτερικού παρατηρείται μια συνεχόμενη αύξηση ακόμη και μέσα σε διάστημα 3-4 χρόνων.
Τις τελευταίες δεκαετίες έχει παρατηρηθεί μια ραγδαία αύξηση του αριθμού των διαγνώσεων της εν λόγω διαταραχής. Πριν από 20 χρόνια 1 στα 10.000 παιδιά, ενώ πρόσφατες μελέτες ανεβάζουν σημαντικά το ποσοστό αυτό στο 1 στα 50. Σύμφωνα με μελέτη επιπολασμού των Διαταραχών αυτιστικού φάσματος στην Ελλάδα (Κ. Μπόλιας, Ν. Μαυροειδή, 2020) το ποσοστό ανέρχεται στο 1,15% (1,83% αγόρια, 0,44% κορίτσια, αναλογία 4,14:1). Ωστόσο, παρακολουθώντας ακόμη πιο πρόσφατες έρευνες του εξωτερικού παρατηρείται μια συνεχόμενη αύξηση ακόμη και μέσα σε διάστημα 3-4 χρόνων.
Οι αυξανόμενες διαγνώσεις δεν αποτελούν ένα τυχαίο γεγονός, αλλά οφείλονται σε συγκεκριμένους παράγοντες. Πρώτα από όλα η ευαισθητοποίηση τόσο των γονιών, όσο και των εκπαιδευτικών αλλά και των παιδιάτρων σε αυτά τα θέματα, καθώς επίσης και η ευκολότερη πρόσβαση τους σε έγκυρες πηγές πληροφοριών, οδηγούν στην ανίχνευση και παράπεμψη περισσότερων παιδιών σε διάφορες συναφείς ιατρικές ειδικότητες για αξιολόγηση. Επιπροσθέτως, η θέσπιση και ευρεία χρήση συγκεκριμένων διαγνωστικών κριτηρίων, καθώς και η χρήση αξιόπιστων και εξειδικευμένων διαγνωστικών εργαλείων έχει ως αποτέλεσμα την αναγνώριση πολλών ηπιότερων ή άτυπων αυτιστικών περιστατικών που παλαιότερα δεν ήταν δυνατόν να διαγνωστούν. Τέλος περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως τοξίνες, ρύπανση, αυξημένη επιβίωση προώρων νεογνών, ηλικία γονέων κ.λ.π. δεν έχουν επιβεβαιωθεί ακόμη από τεκμηριωμένες μελέτες και χρήζουν περαιτέρω έρευνας».
Παναγιώτης Χρ. Σταθόπουλος Λογοθεραπευτής – Λογοπεδικός :
«Τεράστια αύξηση που καθιστά τον αυτισμό παιδιατρικό νόσημα και αρμόζει όλοι να λάβουν άμεσα προληπτικά μέτρα»
Ο κ. Παναγιώτης Χρ. Σταθόπουλος Λογοθεραπευτής – Λογοπεδικός, ειδικός παιδαγωγός, θεραπευτής ατόμων με ειδικές ανάγκες, ειδικευμένος στις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (ΔΑΠ – ΔΑΦ) επί 20ετιας τονίζει για την αύξηση των διαγνώσεων αυτισμού.
«Σε τι οφείλεται η ραγδαία αύξηση των περιστατικών αυτισμού;
Ο όρος «αυτισμός» προέρχεται ετυμολογικά από την Ελληνική λέξη «εαυτός» και υποδηλώνει την απομόνωση ενός ατόμου στον εαυτό του. Πρόκειται για μία νευροαναπτυξιακή διαταραχή με βιολογικό υπόστρωμα και υψηλού βαθμού κληρονομικότητα.
Οι ακριβείς αιτίες δεν είναι γνωστές, παρ’ όλα αυτά πολλοί ειδικοί συμφωνούν ότι σημαντικό ρόλο παίζουν τόσο γενετικοί, όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατατάσσει τον αυτισμό ως μία «διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος». Επίσης παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία, τόσο ως προς το είδος, όσο και ως τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και εμφανίζεται σε όλες τις εθνικές, φυλετικές και κοινωνικοοικονομικές ομάδες.
Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, χαρακτηρίζονται από εσωστρέφεια, έλλειψη βλεμματικής επαφής, προβληματικές κοινωνικές δεξιότητες, προβληματικές ικανότητες επικοινωνίας (π.χ. καθυστερημένη ανάπτυξη ή έλλειψη ομιλίας), αγοραφοβία, έλλειψη προσαρμοστικότητας, στερεοτυπικά και επαναληπτικά μοτίβα και πολλά άλλα που θα αναφερθούμε εκτενώς και αναλυτικά σε άλλο άρθρο.
Τα τελευταία χρόνια τα περιστατικά στο φάσμα του αυτισμού έχουν αυξηθεί αρκετά. Πριν 20 χρόνια η συχνότητα εμφάνισης ήταν 1 στα 10.000 άτομα. Σήμερα δυστυχώς σε μελέτες εκτιμάται ότι σε 1 στα 110 παιδιά και σε νέα έρευνα στις ΗΠΑ τελευταία, 1 στα 50 εμφανίζονται στο φάσμα του αυτισμού. Αυτή είναι τεράστια αύξηση, καθιστά δε τον αυτισμό παιδιατρικό νόσημα και αρμόζει όλοι οι ειδικοί και οι κυβερνήσεις των κρατών να λάβουν άμεσα προληπτικά μέτρα.
Στην Ελλάδα η συχνότητα είναι 1,7 με αναλογία 4,14 αγόρια : 1 κορίτσι. Η αύξηση πιθανώς να οφείλεται στη βελτίωση των μεθόδων διάγνωσης που πραγματοποιείται πριν τα τέσσερα έτη.
Επιστημονικές ομάδες ανακοίνωσαν νέα ευρήματα για το γενετικό υπόβαθρο του αυτισμού, εντοπίζοντας αρκετές μεταλλάξεις γονιδίων. Επίσης παίζει ρόλο αν η ηλικία κυρίως του πατέρα είναι πάνω από 35 έτη, καθώς αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αυτισμού από 5 έως σχεδόν 15 φορές. Αυτές οι μεταλλάξεις γονιδίων επηρεάζουν την αναπτυξιακή λειτουργία του εγκεφάλου και εκτός αυτών υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, όπως περιβαλλοντολογικοί, χρωμοσωματικές ανωμαλίες, επιγενετικές αλλαγές, που έχουν συσχετιστεί με έκθεση σε περιβαλλοντικούς ρύπους, τοξικά μέταλλα, χημικά ή χημικές ουσίες, σε μελέτες που έχουν γίνει σε ανθρώπους.
Μην ξεχνάμε βέβαια την διεύρυνση των διαγνωστικών κριτηρίων, που έτσι μπορούμε πια και να αναγνωρίσουμε ηπιότερες ή και άτυπες μορφές αυτισμού, πράγμα το οποίο καθιστά καλύτερης αντιμετώπισης αυτών των μορφών.
Γι’ αυτό η εκπαιδευτική παρέμβαση αρμόζει να γίνεται όσο το δυνατόν νωρίτερα από θεραπευτές με εμπειρία ετών και ειδίκευση στο πρόβλημα, με ειδικά δομημένα προγράμματα με συγκεκριμένους στόχους, οδηγώντας σε ικανοποιητικό βαθμό αποκατάστασης παιδιών με αυτιστικές διαταραχές».
