Βασιλική Ζολώτα: «Γιατρός των γιατρών ο Παθολογοανατόμος»

Της Τέτας Γιαννάρου

Παγκόσμια Ημέρα Παθολογικής Ανατομικής σήμερα, 13 Νοεμβρίου 2024. Είναι γνωστός και κατά πόσον, ο κομβικός ρόλος των Παθολογοανατόμων στην διάγνωση καλοήθων νόσων, και κυρίως στην πρόληψη και στην σημαντικότητα διάγνωσης του καρκίνου, με επιστέγασμα τη σωστή επιλογή των θεραπευτικών αποφάσεων μέσω της μελέτης των βιοδεικτών; Γνωρίζουμε την καίρια συμβολή και τον ρόλο που παίζει ο Παθολογοανατόμος στις δυο μείζονες επιστημονικές επαναστάσεις, αυτή της Μοριακής Βιολογίας, την Ψηφιακή Επανάσταση και την τεχνητή νοημοσύνη στην Παθολογική Ανατομική; Τι σημαίνει εξατομικευμένη θεραπεία; Ποιο το αποτύπωμα του Παθολογοανατομικού Εργαστηρίου του ΠΓΝΠ; Υπάρχει αύξηση των νεοπλασιών στην περιοχή; Οι απαντήσεις από την Καθηγήτρια Παθολογικής Ανατομικής, Διευθύντριας του Παθολογοανατομικού Εργαστηρίου του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Πατρών, Βασιλική Ζολώτα.

-Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παθολογικής Ανατομικής, ειδικότητα-καταλύτη στην διάγνωση με αρωγούς τις μείζονες τομές, Μοριακή Βιολογία και Ψηφιακή Επανάσταση, εξηγήστε μας την σημαντικότητα της ειδικότητας υπό το πρίσμα των σύγχρονων εξελίξεων.

«Η Παθολογική Ανατομική όντως αποτελεί μια κομβικής σημασίας ειδικότητα, καθότι η εξέταση από την συγκεκριμένη ειδικότητα είναι καθοριστική, τόσο για την διάγνωση μιας νόσου όσο και για τις θεραπευτικές αποφάσεις που θα ληφθούν. Ο Παθολογοανατόμος εξετάζει μακροσκοπικά, με γυμνό μάτι και μικροσκοπικά, δηλαδή στο μικροσκόπιο, τους ιστούς των ασθενών και ερμηνεύει αυτά που βλέπει συνδυαστικά, και με άλλα κλινικά και εργαστηριακά ευρήματα καταλήγει στην τελική διάγνωση, επί της οποίας βασίζεται απολύτως η θεραπευτική απόφαση. Είναι προφανές πως προϋπόθεση του θεραπευτικού σχήματος που θα λάβει ο ασθενής είναι η διάγνωση. Υπολογίζεται λοιπόν ότι ένα υψηλό ποσοστό διάγνωσης, σε ένα νοσοκομείο, γίνεται με την συμβολή τα τελευταία χρόνια της μοριακής βιολογίας, γιατί ζούμε στην εποχή της στοχεύουσας θεραπείας που έχει αρχίσει να εφαρμόζεται σε ολοένα και μεγαλύτερο φάσμα κακοήθων νοσημάτων. Στο εργαστήριο ενσωματώνουμε τεχνικές από τις βασικές επιστήμες, δηλαδή από τη βιολογία με μοριακές τεχνικές. Στο πλαίσιο αυτό ανιχνεύουμε τα γονιδιακά χαρακτηριστικά του καρκινικού ιστού, τα οποία είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τα καθιστούν ευάλωτα σε συγκεκριμένες θεραπείες. Στην αρμοδιότητα του Παθολογοανατόμου εμπίπτει να προσδιορίζει αυτούς τους δείκτες που καταδεικνύουν τα χαρακτηριστικά επιθετικότητας της νόσου και παράλληλα προβλέπουν την ανταπόκριση του ασθενούς σε συγκεκριμένη αγωγή. Αυτή η διαδικασία είναι που ονομάζουμε εξατομικευμένη ή στοχεύουσα θεραπεία, ή ιατρική ακριβείας, όπως την χαρακτηρίζουμε τελευταία.

-Ποια είναι τα οφέλη από την Ψηφιακή Επανάσταση και σε ποιο ποσοστό έχει διεισδύσει η τεχνητή νοημοσύνη στην Παθολογική Ανατομική;

«Ανοίξατε με την ερώτησή σας ένα σημαντικό πεδίο. Εκτός, λοιπόν, από την αρωγή της μοριακής παθολογικής ανατομικής, άλλα πεδία που συνεισφέρουν στην ειδικότητα είναι η ψηφιακή παθολογική ανατομία και η τεχνητή νοημοσύνη. Στο πλαίσιο αυτό, η παθολογική ανατομία με πολύτιμο αρωγό την ψηφιακή επανάσταση αποκτά ψηφιακή ανάλυση της εικόνας, ώστε να μπορεί η εικόνα να εξετάζεται όχι μόνο με το γυμνό μάτι, αλλά και με άλλα χαρακτηριστικά τα οποία δεν βλέπουμε, δηλαδή τεχνικές που ανήκουν στην ιατρική φυσική. Στο πλαίσιο αυτό η εικόνα μπορεί να στέλνεται σε απόσταση μέσω κάποιου υπολογιστή σε έναν Παθολογοανατόμο, ο οποίος βρίσκεται μακριά, ή σε ένα συμβουλευτικό κέντρο για να έχουμε μια δεύτερη γνώμη όσον αφορά το αποτέλεσμα της διάγνωσης και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Ιδιαίτερα για παθολογοανατομικά εργαστήρια που δεν διαθέτουν εξειδικευμένους γιατρούς ή όταν πρόκειται για κάποιο σπάνιο νόσημα, στο οποίο δεν υπάρχει μεγάλη εμπειρία και χρήζει και άλλων απόψεων. Πρέπει να υπογραμμισθεί πως η παθολογική ανατομία αποτελεί έναν ακρογωνιαίο λίθο για την υγεία του κοινωνικού ιστού, ενώ παράλληλα πρέπει να καταστεί σαφές, ότι το αποτέλεσμα της εξέτασης δεν εξαρτάται μόνο από την επιστημονική κατάρτιση του ιατρού, αλλά από όλο το προσωπικό και όλη τη διαδικασία της ιστολογικής εξέτασης. Τέλος, πρέπει να τονίσω πως δεν είναι τυχαίο που ο Παθολογοανατόμος έχει χαρακτηριστικά ονομασθεί «ο γιατρός των γιατρών», γιατί οφείλει να γνωρίζει όλη την παθογένεια των νοσημάτων, τον προσδιορισμό των επιμέρους χαρακτηριστικών της νόσου και την ανταπόκριση σε συγκεκριμένη θεραπεία».

«Αύξηση καρκίνων πλην έγκαιρη διάγνωση»
-Ο Παθολογοανατόμος, ως κομβικής σημασίας γιατρός, είναι καθοριστικός στην διάγνωση νόσων και κυρίως στην πρόληψη και διάγνωση των νεοπλασιών. Ως καθ΄ ύλην αρμόδια από τις εξετάσεις που διεξάγονται στο ΠΓΝΠ, έχετε διαπιστώσει αύξηση των νεοπλασιών, και σε ποιο βαθμό;

«Αυτή δεν είναι μια απλή απάντηση, δεδομένου ότι θα πρέπει να γίνει λεπτομερής καταγραφή των νεοπλασιών και του τύπου των νεοπλασιών σε βάθος χρόνου. Σίγουρα υπάρχει μια αύξηση των καρκίνων, το καλό όμως είναι ότι πλέον οι περισσότεροι ασθενείς είναι ευαισθητοποιημένοι και προσφεύγουν στον κλινικό γιατρό, ο οποίος παίρνει βιοψία όσο το δυνατόν νωρίτερα, είτε μέσα στα πλαίσια ενός πληθυσμιακού ελέγχου, είτε γιατί ο ίδιος ο ασθενής προσφεύγει έγκαιρα και, όπως όλοι γνωρίζουν, η θεραπεία του καρκίνου είναι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση. Η παθολογοανατομική εξέταση είναι εξαιρετικά σημαντική για ένα μεγάλο εύρος ασθενών και πραγματικά, όπως είπα και προηγουμένως, οι περισσότερες διαγνώσεις, σχεδόν όλες οι ογκολογικές διαγνώσεις, γίνονται με την συγκεκριμένη εξέταση, καθότι δεν μπορεί να υπάρξει ταυτοποίηση ενός καρκίνου πριν υπάρξει βιοψία. Παράλληλα, η εν λόγω εξέταση διαγιγνώσκει και πάρα πολλές άλλες παθήσεις, όπως είναι γαστρίτιδα, χολοκυστίτιδα, φλεγμονώδη νοσήματα κ.ά.».
«Σωτήρια η εξατομικευμένη θεραπεία»

-Γίνεται συχνά λόγος όχι μόνον για την διάγνωση νεοπλασιών από τον Παθολογοανατόμο αλλά και της σωστής επιλογής των θεραπευτικών αποφάσεων μέσω της μελέτης των βιοδεικτών. Τι ακριβώς σημαίνει αυτή η διαδικασία;

«Πρόκειται για την εξέταση των μοριακών χαρακτηριστικών ενός καρκίνου που, ως επί το πλείστον, αφορά τις μεταλλάξεις που έχει στο γονιδίωμά του και υπάρχουν φάρμακα τα οποία στοχεύουν μόνον τα καρκινικά κύτταρα που έχουν αυτές τις μεταλλάξεις. Η ειδοποιός διαφορά σε αυτή την διαδικασία είναι ότι ορισμένες μεταλλάξεις μπορεί να τις έχει ένας καρκίνος ίδιου τύπου, αλλά ένας άλλος ασθενής με τον ίδιο τύπο καρκίνου να μην τις έχει. Επομένως, δεν έχει νόημα να δοθεί η ίδια φαρμακευτική αγωγή σε κάποιον που δεν την χρειάζεται. Μιλάμε πλέον για εξατομικευμένη θεραπεία που εφαρμόζεται σε κάθε άτομο ανάλογα με τις μεταλλάξεις που παρουσιάζονται στο γονιδίωμα. Αυτό είναι ο δείκτης για την σωστή εφαρμογή της εξατομικευμένης θεραπείας, ή αλλιώς ιατρικής ακριβείας».

«Το καλύτερο Εργαστήριο της ΠΔΕ»
-Αν αποτιμούσατε ως Διευθύντρια το Παθολογοανατομικό Εργαστήριο του ΠΓΝΠ ποια θα ήταν η εκτίμησή σας ως προς την αρτιότητά του;
«Η παθολογική ανατομία είναι μια επίπονη, δύσκολη ειδικότητα, γιατί χρειάζεται πολύ μεγάλη προσπάθεια από μεριάς του ιατρού για να φτάσει σε αυτό το επίπεδο γνώσης και εμπειρίας, ώστε να υπάρχει σιγουριά και ασφάλεια για τις απαντήσεις του, ειδικά στην εξέταση που αφορά καρκίνο. Γνωρίζουμε ότι η θετική απάντηση αλλάζει τη ζωή του ασθενούς και ολόκληρης οικογένειας. Η ακρίβεια εξαρτάται από την διαχείριση του ιστού, τη φύλαξή του και τη διασφάλιση ποιότητας των εργαστηρίων. Απαιτεί, πέραν της αρτιότητας του παθολογοανατόμου ένα σωστά εκπαιδευμένο προσωπικό, υψηλής ποιότητας, καθότι δεν μπορούν όλοι οι παρασκευαστές να λειτουργήσουν σε ένα παθολογοανατομικό εργαστήριο γατί απαιτεί ειδικούς χειρισμούς, προσοχή, χρόνο και υπομονή ώστε να διασφαλιστεί η ποιότητα που έχει μεγάλη σημασία στην παθολογοανατομική διάγνωση.

Τώρα, όσον αφορά στο Παθολογοανατομικό Εργαστήριο του ΠΓΝΠ, θεωρώ ότι είναι αυτή τη στιγμή το καλύτερο εργαστήριο που διαθέτει η περιφέρειά μας. Εδώ και πάρα πολλά χρόνια εφαρμόζει τα καινούργια δεδομένα στην παθολογική ανατομία και τις πλέον σύγχρονες μεθόδους, έτσι ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στις τρέχουσες ανάγκες των ασθενών και βεβαίως να προσθέτει κάθε καινοτομία της επιστήμης και της τεχνολογίας που συνεχώς μεταβάλλονται. Βεβαίως, είναι απολύτως αναγκαία η κρατική μέριμνα στην συγκεκριμένη ειδικότητα και ειδικότερα στο εργαστήριο που χρειάζεται στελέχωση με σωστά εκπαιδευμένο δυναμικό και υποδομές, ώστε να εξασφαλιστούν οι απαραίτητες συνθήκες παροχής των βέλτιστων υπηρεσιών στο πλευρό των ασθενών».