Άρθρα-Συνεργασίες
Ο Παύλος στην Βασιλεύουσα! Η θερμή υποδοχή τού Βασιλικού Ζεύγους τής Ελλάδος από το Πατριαρχείο και την ομογένεια τον Ιούνιο τού 1952

γράφει ο Στέφανος Σκαρπέλλος
Ήταν 7 Ιουνίου 1952 όταν το καταδρομικό Έλλη ΙΙ (προϊόν πολεμικής επανόρθωσης από τους Ιταλούς λόγω τού τορπιλισμού τής πρώτης Έλλης) μετέφερε τον Βασιλέα Παύλο και την Βασίλισσα Φρειδερίκη στην Κωνσταντινούπολη.
Το πλοίο με το οποίο ταξίδεψε η ελληνική αντιπροσωπία, ξεκίνησε από τον Πειραιά συνοδεία ενός ακόμη πολεμικού πλοίου. Όταν εισήλθαν στα χωρικά ύδατα τής Τουρκίας, τούς υποδέχθηκαν τουρκικά πολεμικά πλοία, με τους προβλεπόμενους κανονιοβολισμούς. Ήταν η πρώτη και η τελευταία φορά που Έλληνας Βασιλιάς από την εποχή των Παλαιολόγων βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη!
Το βασιλικό ζεύγος είχε προσκαλέσει σε επίσημη επίσκεψη ο Πρόεδρος τής Τουρκικής Δημοκρατίας Τζελάρ Μπαγιάρ. Στην ελληνική αντιπροσωπία, πέρα των Βασιλέων, μετείχε και ο τότε Υφυπουργός Εξωτερικών Ευάγγελο Αβέρωφ.
Η υποδοχή που επιφυλάχθηκε στο βασιλικό ζεύγος ήταν θερμότατη. Η είσοδός τους στην Κωνσταντινούπολη έγινε με ανοιχτό αυτοκίνητο και πολλούς Έλληνες τής Πόλης, αλλά και Τούρκους να έχουν βγει στους δρόμους και να τους επευφημούν. Τους συνόδευε δε ο ίδιος ο Τούρκος Πρόεδρος.
Η επίσκεψη ήταν πολυήμερη. Ο Παύλος και η Φρειδερίκη μετέβησαν αρχικώς στην Άγκυρα και αμέσως επέστρεψαν στην Κωνσταντινούπολη. Φιλοξενήθηκαν στα ανάκτορα Ντολμά Μπαχτσέ, επισκέφτηκαν το Πατριαρχείο και συνάντησαν τον Πατριάρχη Αθηναγόρα, ενώ από την γέφυρα τής θαλαμηγού τού Τούρκου Προέδρου επιθεώρησαν τον τουρκικό στόλο. Μετέβησαν επίσης στα Πριγκηπόνησα, στην ελληνικότατη συνοικία τού Πέραν και επισκέφθηκαν επίσης και άλλες κεντρικές συνοικίες με έντονο το ελληνικό στοιχείο.
Την Παρασκευή 13 Ιουνίου στο Φανάρι τελέσθηκε πάγκοινη πανηγυρική δοξολογία. «Μεγαλειότατε, 500 χρόνους σάς προσμέναμε!», είπε στον Βασιλέα ο Πατριάρχης στην είσοδο τού πατριαρχικού ναού, φέροντάς του να προσκυνήσει το Ευαγγέλιο.
Η βασίλισσα Φρειδερίκη μίλησε κολακευτικά για το ταξίδι αυτό στην Τουρκία: «Η επίσκεψις υπήρξε στο σύνολό της μια μεγάλη επιτυχία. Η ελληνοτουρκική φιλία τοποθετήθηκε σε προσωπική βάση. Γίναμε φίλοι με τον Πρόεδρο, ο οποίος είναι ένας μετριόφρων και σεμνός άνθρωπος. Ιδιαιτέρως μάς άρεσε ο Πρωθυπουργός, ο οποίος είναι νέος, δραστήριος και πολύ ευφυής με μεγάλη αίσθηση τού χιούμορ. Ο Υπουργός των Εξωτερικών είναι επίσης ευφυής και συμπαθής. Κατά την διάρκεια μιας επισκέψεως δέκα ημερών υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες για να σπάσει η υπερβολικά επίσημη ατμόσφαιρα και να διεξαχθούν ορισμένες φιλικές συζητήσεις επί όλων των θεμάτων… Έχω την βεβαιότητα ότι η Γιουγκοσλαβία, βλέποντας την ισχυροποίηση τής ελληνοτουρκικής φιλίας θα θελήσει τελικά να προσχωρήσει και αυτή. Ποιος ξέρει! μπορεί να συμβεί και το αδιανόητο: ο Τίτο να επιθυμήσει να μάς επισκεφθεί. Σταθερές και καλές σχέσεις Ελλάδος, Τουρκίας και πιθανώς Γιουγκοσλαβίας θα κάνουν οποιονδήποτε επιδρομέα να το σκεφθεί σοβαρά και θα δημιουργήσουν έναν πρώτης τάξεως βατήρα προσελεύσεως μέσα στο «μαλακόν υπογάστριον» τής Ευρώπης. Ο σύζυγός μου κι εγώ θα κάνουμε πάντοτε ο,τιδήποτε μπορούμε για να συμβάλουμε στην ενίσχυση και ενοποίηση τής γωνιάς αυτής τού κόσμου…».
Εξάλλου η Φρειδερίκη γράφει σχετικά στον στρατηγό Marshall, στις 25 Ιουνίου: «Ο τουρκικός πληθυσμός ήταν στην αρχή μάλλον ψυχρός, αλλά καθώς περνούσαν οι ημέρες η ατμόσφαιρα θερμαινόταν. Ποτέ μου δεν θα λησμονήσω την ημέρα τής επίσημης εισόδου στην Κωνσταντινούπολη. Ολόκληρος ο πληθυσμός τής Πόλεως ήταν στον δρόμο. Παντού κυμάτιζαν ελληνικές και τουρκικές σημαίες, παντού φωνές Ελλήνων και Τούρκων ενώνονταν σε μια μοναδική ιαχή: Καλώς ήλθατε!».
Από την άλλη πλευρά ο Παύλος, επικαλούμενος διάφορες προφάσεις απέφυγε να επισκεφθεί την Αγία Σοφία (ενώ ξεναγήθηκε κανονικά στην Μονή τής Χώρας). Όταν ρωτήθηκε αργότερα για ποιο λόγο δεν πήγε στην Αγιασοφιά, απάντησε:
«Ουδείς Έλλην Βασιλεύς έχει το δικαίωμα να εισέρχεται εις την Αγίαν τού Θεού Σοφίαν ως επισκέπτης. Ο Έλλην Βασιλεύς που θα εισέλθει ποτέ ξανά, θα εισέλθει ως Βασιλεύς τής Πόλεως, διά να προεξάρχει – ως η παράδοσις λέγει – τής Θείας Λειτουργίας ψάλλοντας ο ίδιος το Ευλογημένη η Βασιλεία τού Πατρός και τού Υιού και τού Αγίου Πνεύματος».
Δυστυχώς το κλίμα δεν κράτησε για πολύ, αφού μόλις τρία χρόνια μετά (στα Σεπτεμβριανά τού 1955 και το οργανωμένο πογκρόμ εναντίον των ομογενών), το Κυπριακό αποτελούσε την κύρια αιτία για να ξεσπάσουν μεγάλες αναταραχές που οδήγησαν στον διωγμό πολλών Ελλήνων από την Πόλη…
* Σε επόμενο φύλλο: Πώς φτάσαμε σε αυτήν την εξαιρετική φάση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και πώς εύκολα αυτή στην συνέχεια ανετράπη…