Τρίτη και 13: Πώς κατέληξε να θεωρείται γρουσούζικη μέρα;

Για τους περισσότερους Έλληνες, η Τρίτη και 13 είναι συνώνυμο της κακοτυχίας. Σε αντίθεση με τον αγγλοσαξονικό κόσμο, όπου η «καταραμένη» ημέρα είναι η Παρασκευή και 13, στον ελληνικό –όπως και στον ισπανόφωνο– πολιτισμό, η Τρίτη είναι η ημέρα που κουβαλά το βάρος των δεισιδαιμονιών. Οι Ισπανοί μάλιστα προειδοποιούν: «Την Τρίτη μην παντρεύεσαι και μην ξεκινάς ταξίδι», θεωρώντας την ημέρα εξαιρετικά κακότυχη. Στην Ελλάδα, όμως, οι ρίζες αυτής της αντίληψης πηγαίνουν πολύ βαθύτερα – στην ιστορία και στα άστρα.

Η Τρίτη και 13 και η Άλωση της Πόλης

Στη λαϊκή συνείδηση, η Τρίτη και 13 εδραιώθηκε ως αποφράδα ημέρα μέσα από δραματικά ιστορικά γεγονότα. Η πιο διαδεδομένη θεωρία την συνδέει με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς, στις 29 Μαΐου 1453 – ημέρα Τρίτη. Αν και δεν ήταν 13 του μηνός, το άθροισμα των ψηφίων του έτους 1453 δίνει 13, στοιχείο που ενίσχυσε τη δεισιδαιμονία. Πιο ακριβής ωστόσο φαίνεται να είναι η σύνδεση με την Άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους την Τρίτη 13 Απριλίου 1204. Ήδη από τότε, οι μαρτυρίες αναφέρουν την ημέρα ως κακότυχη.

Ο θεμελιωτής της ελληνικής λαογραφίας, Νικόλαος Πολίτης, θεωρούσε τις ιστορικές αυτές συνδέσεις δευτερογενείς. Κατά τον ίδιο, η προέλευση της πρόληψης είναι αστρολογική. Την Τρίτη, κυρίαρχος πλανήτης θεωρείται ο Άρης – πλανήτης του πολέμου και της βίας. Σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, συνδυάζεται με τον Κρόνο, δημιουργώντας την «κακιά ώρα» – στιγμή αυξημένης επικινδυνότητας. Επειδή όμως κανείς δεν γνωρίζει πότε ακριβώς πέφτει αυτή η ώρα, ολόκληρη η Τρίτη αντιμετωπίζεται ως αποφράδα.

Η δεισιδαιμονία γύρω από την Τρίτη και 13 έχει περάσει και στην ποπ κουλτούρα. Το 1963, η ελληνική κωμωδία «Τρίτη και 13», σε σκηνοθεσία Ορέστη Λάσκου και σενάριο των Γιώργου Λαζαρίδη και Γιώργου Ρούσσου, αφηγήθηκε την ιστορία ενός προληπτικού πολιτικού μηχανικού, τον οποίο υποδύθηκε ο Νίκος Σταυρίδης. Ο ήρωας βρίσκει το «γούρι» του στο πρόσωπο ενός παλιού του συμμαθητή, τον οποίο ερμηνεύει ο Γιάννης Γκιωνάκης – φτωχός, αλλά φιλόδοξος. Με χιούμορ και ειρωνεία, η ταινία αποτυπώνει τη θέση της πρόληψης στη νεοελληνική καθημερινότητα.

Η Τρίτη και 13, λοιπόν, δεν είναι απλώς μια σύμπτωση ημερολογίου. Είναι ένα πολιτισμικό κατασκεύασμα, ριζωμένο βαθιά σε παραδόσεις, φόβους και αφηγήσεις που συνθέτουν τη συλλογική μνήμη.