H ελληνική ιστοριογραφία τον 20ο αιώνα

ΤΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥ ΜΠΑΡΜΠΟΥΝΗ

(ΝΟΜΙΚΟΥ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ)

 Τα γενικά αρχεία του κράτους που ιδρύονται το 1914, στην ίδρυση των οποίων συνέβαλε τα μέγιστα ο Γιάννης Βλαχογιάννης, ωφελούν σε μεγάλο βαθμό την ταξινόμηση, καταχώριση και συστηματοποίηση πολύτιμων ιστορικών πηγών.

Ο Βλαχογιάννης, που υπήρξε ο πρώτος διευθυντής τους, ασχολήθηκε αποκλειστικά με την ελληνική ιστορία και αναδείχθηκε σε κορυφαίο μελετητή της, καίτοι στερείτο πανεπιστημιακού διπλώματος. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή, υποχωρεί στην ιστοριογραφική τάση η Μεγάλη Ιδέα και κάποιοι πυρήνες ανανέωσης ήδη εμφανίζονται να διαφοροποιούνται από την εθνοκεντρική ιστορική θέαση. Ο Διονύσιος Ζακυνθινός, επηρεασμένος από την σχολή των Annales επιχειρεί να διευρύνει το ιστορικό αντικείμενο.

Αναθεωρητικά κινείται και ο Μ. Σακελλαρίου, που χρησιμοποιεί μεγάλο εύρος πηγών προκειμένου να πετύχει μια σφαιρική απεικόνιση με κοινωνιολογικές προσεγγίσεις της πελοποννησιακής κοινωνίας κατά την Τουρκοκρατία.

Ο Γιάννης Κορδάτος, σαφώς επηρεασμένος από τον μαρξιστικό τρόπο σκέψης, αμφισβητεί την παραδοσιακή ιστοριογραφία. Εφάρμοσε στις εργασίες του τον ιστορικό υλισμό, δίνοντας κοινωνική διάσταση στην Ελληνική Επανάσταση. Η θεωρία του, τάραξε τις κατεστημένες απόψεις. Το έργο του Κορδάτου, το οποίο προσπάθησαν να αντικρούσουν ο Τ. Πιπινέλης και ο Α. Δασκαλάκης αποτελεί σταθμό στην ελληνική ιστοριογραφία, παρόλο που έχει αρκετά ατελή σημεία, όπως ερασιτεχνισμό, ανακρίβειες, επιλεκτική χρήση στοιχείων, αντιλαμβάνεται όμως το ιστορικό γίγνεσθαι και δίνει κοινωνιολογικές προεκτάσεις στα θέματά του. Δικαίως θεωρείται ο «Αντί-Παπαρρηγόπουλος» και ο άνθρωπος που έδωσε τροφή για νέες αναζητήσεις της ελληνικής ιστοριογραφίας. Ο Διονύσιος Κόκκινος, κυρίως χρονογράφος, συνέγραψε με καλές προθέσεις την «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης». Ο 20ός αιώνας όμως, δίδει στην ιστοριογραφία νέα ερευνητικά κέντρα εκτός πανεπιστημιακού χώρου, όπως το Νεοελληνικό Κέντρο της Ακαδημίας Αθηνών, το Εθνικό ίδρυμα Ερευνών, το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών Σπουδών στη Βενετία, τα οποία συμβάλλουν στον εμπλουτισμό και την εμβάθυνση της ιστορικής έρευνας. Αξίζει μνεία στο συλλογικό έργο της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών, που αποτελεί το συμπίλημα των ιστορικών σπουδών και των κατευθύνσεών τους ση σύγχρονη Ελλάδα κατά την δεκαετία του 1970.

Ο Νίκος Σβορώνος και ο Κωνσταντίνος Δημαράς είναι βασικοί συντελεστές των νέων αναζητήσεων της ιστοριογραφίας.

Ο Σβορώνος στράφηκε κατά της εθνικής ιστοριογραφίας υπενθυμίζοντας τις αρχές της μαρξιστικής προσέγγισης, σαφώς επηρεασμένος και από τους Annales. Ο Δημαράς αναμόρφωσε τις νεοελληνικές σπουδές τις οποίες εδραίωσε, και επέβαλε αυστηρότερα κριτήρια ιστοριογραφικής πρακτικής, αποσκοπώντας στην ιστορική σύνθεση. Τέλος, μια σειρά από ιστορικούς όπως ο Βακαλόπουλος, ο Βουρνάς, ο Γρηγοριάδης και άλλοι, αναδιφούν την σύγχρονη ιστορία της πατρίδος μας, επηρεασμένοι από τις κατευθύνσεις που διαμορφώθηκαν στην Ελληνική αλλά και Ευρωπαϊκή ιστοριογραφία.. Κατά τον 20ό αιώνα έχει πλέον επιτευχθεί μια εθνική ενότητα με τον Ελληνισμό συγκεντρωμένο στο νέο κράτος, χωρίς πια να κυριαρχεί στην ιστορική σκέψη το όραμα της Μεγάλης Ιδέας. Τα χαρακτηριστικά της νέας πορείας της ελληνικής ιστοριογραφίας βρίσκονται σε συνάφεια και επικοινωνία με τα διεθνή ιδεολογικά ρεύματα που επηρεάζουν τις κατευθύνσεις της Ιστορίας, εγκαταλείπεται πλέον η παλιά γεγονοτολογική περιγραφή ή η σχολιασμένη δημοσίευση ανέκδοτων εγγράφων.