Γιατί αποσύρθηκε η θάλασσα;- Γράφει ο Πέτρος Αχιλλεόπουλος Δρ. Φυσικής Ωκεανογραφίας

 Η μεγάλη πτώση της στάθμης της θάλασσας που παρατηρείται αυτές τις ημέρες στις ακτές  της Ελλάδας και όχι μόνον, προκάλεσε δικαιολογημένα το ενδιαφέρον του κόσμου και των μέσων ενημέρωσης, που αναζήτησαν από τους ειδικούς μια επιστημονική αιτιολόγηση του φαινομένου.

Έτσι, προκειμένου να συμβάλλω στην ενημέρωση των συμπολιτών μου και δεδομένου ότι το συγκεκριμένο φαινόμενο έχει αποτελέσει ειδικό τμήμα της διδακτορικής μου διατριβής, θα παραθέσω συνοπτικά  και εμπεριστατωμένα τη φυσική του ερμηνεία:

Ο όρος  «μετεωρολογική παλίρροια» χρησιμοποιείται για να περιγράψει το τμήμα εκείνο των μεταβολών της στάθμης της θάλασσας που δεν οφείλεται στα βαρυτικά πεδία της Σελήνης και του Ήλιου (αστρονομική παλίρροια) , αλλά οφείλεται στα διάφορα μετεωρολογικά φαινόμενα και ειδικότερα στην επίδραση της βαρομετρικής πίεσης και των ανέμων.

Στο σχήμα 1 βλέπουμε τις μεταβολές της στάθμης της θάλασσας όπως αυτές καταγράφηκαν από τον παλιρροιογράφο της Υδρογραφικής Υπηρεσίας στο λιμάνι της Πάτρας, κατά τη διάρκεια ενός μηνός («ενεργή παλίρροια»).

Με ειδική μαθηματική επεξεργασία (ανάλυση παλιρροιακών συνιστωσών)  μπορεί να απομονωθεί η καθαρή αστρονομική παλίρροια που οφείλεται στη δράση της Σελήνης και του Ήλιου (σχήμα 2).

Το παλιρροιακό φαινόμενο είναι πιο έντονο (40 cm) στις συζυγίες (δηλ. στη πανσέληνο και νέα σελήνη, και αδύναμο (5-6 cm) στους τετραγωνισμούς (δηλ. στις ημισελήνους).

Η ΠΑΛΙΡΡΟΙΑ ΣΤΟΝ ΠΑΤΡΑΊΚΟ ΚΟΛΠΟ

Η παλίρροια στον Πατραϊκό κόλπο είναι Ημι-ημερήσιου τύπου, δηλαδή εμφανίζει δύο πλήμμες και δύο ρηχίες της ημέρα. Η στάθμη ανέρχεται (πλημμυρίδα) και κατέρχεται (άμπωτη), κάθε έξι ώρες περίπου. Η άνοδος  και η κάθοδος της στάθμης συνοδεύεται από παλιρροιακά ρεύματα εισόδου («μπασιά»)  και εξόδου («βγαλσιά») των νερών του Πατραϊκού από και προς το Ιόνιο πέλαγος.

Αφαιρώντας την αστρονομική παλίρροια από  την «ενεργή παλίρροια», απομένει εκείνο το τμήμα των μεταβολών της στάθμης της θάλασσας που χαρακτηρίζεται ως «μετεωρολογική παλίρροια» (σχήμα 3).

Από τη σύγκριση των μεταβολών της βαρομετρικής πίεσης (σχήμα 4) και της μετεωρολογικής παλίρροιας είναι εμφανές «το αντίστροφο βαρομετρικό αποτέλεσμα». Δηλαδή, η πτώση της πίεσης (βαρομετρικά χαμηλά-κυκλώνες) προκαλεί ανύψωση της στάθμης, ενώ αντίθετα, η αύξηση της πίεσης (βαρομετρικά υψηλά-αντικυκλώνες) θα προκαλεί ταπείνωση της στάθμης της θάλασσας. Μάλιστα σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η στάθμη του Πατραϊκού δεν ανταποκρίνεται ακαριαία στις μεταβολές της βαρομετρικής πίεσης, αλλά μετά από χρονικό διάστημα 5-6 ωρών.

Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΙΝΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ

Η Σελήνη πέρασε στο 3ο τέταρτο στις 6/3/21 (Σάββατο) και κινήθηκε προς τη συζυγία στις 13/3/21, που σημαίνει ότι βρίσκεται στη φάση των τετραγωνισμών και επομένως η παρατηρούμενη εντυπωσιακή πτώση της στάθμης της θάλασσας  αυτές τις ημέρες δεν έχει αστρονομική προέλευση. Δηλ.  σε καμιά περίπτωση δεν οφείλεται στη Σελήνη και τον Ήλιο, που είναι τα δύο ουράνια σώματα που διαμορφώνουν, σχεδόν αποκλειστικά, την παλίρροια. Πολύ περισσότερο δεν μπορεί έχει καμία σχέση «με την πιθανή ευθυγράμμιση πλανητών», των οποίων έτσι κι αλλιώς η παλιρροιακή επίδραση επί της Γης είναι απειροελάχιστη (μη μετρήσιμη).

Επομένως, είναι φανερό ότι πρόκειται για μετεωρολογική παλίρροια που οφείλεται στη παρουσία ενός ισχυρού αντικυκλώνα (βαρομετρικό υψηλό) στην Βόρεια περιοχή της Μεσογείου (που μας έδωσε τις προηγούμενες ηλιόλουστες  ημέρες) σε συνδυασμό με την παρουσία του βαρομετρικού χαμηλού στα νότια, δηλαδή στις ακτές Αφρικής. (Σχήμα 5).

Όμως, το σύστημα αυτό ήδη κινήθηκε Β-Ανατολικά  και πλησιάζει το βαρομετρικό χαμηλό, το οποίο εκτός από τις πιθανές βροχοπτώσεις, θα επαναφέρει τη κανονική στάθμη στις θάλασσές μας.

ΟΙ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η σημαντική πτώση της στάθμης (80-100 cm) δεν εγκυμονεί κάποιον άλλο κίνδυνο ή μόνο το ενδεχόμενο σημαντικής μείωσης των νερών στις λιμνοθάλασσες (Μεσολογγίου, Πάππα, Κοτυχίου, κλπ) και τη δημιουργία σοβαρών προβλημάτων στα ιχθυοαποθέματα, γεγονός που αναδεικνύει και την αναγκαιότητα  της προληπτικής τοποθέτησης «ρυθμιστών ανάντι στάθμης» στις μπούκες επικοινωνίας τους με τη θάλασσα.

Επίσης, από επιστημονικής πλευράς θα έχει ενδιαφέρον να διαπιστώσουμε αν η μετακίνηση τόσο μεγάλης ποσότητας νερού προς τη νότια λεκάνη της Μεσογείου, δηλαδή πέραν της ζώνης των μεγάλων ρηγμάτων στη περιοχή σύγκλισης της αφρικανικής και ευρωπαϊκής τεκτονικής πλάκας θα καταγραφεί ή όχι ως πρόδηλο φαινόμενο κάποιας δραστηριότητας.