ΑΦΙΕΡΩΜΑ 1821: Κανέλλος Δεληγιάννης, ο φιλικός Μωραΐτης στρατηγός

της ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΥΚΟΠΟΥΛΟΥ

Ο Κανέλλος Δεληγιάννης γεννήθηκε στα Λαγκάδια Γορτυνίας το 1780 και ήταν γιος του προκρίτου Ιωάννη Δεληγιάννη Παπαγιαννόπουλου ενός εκ των ισχυρότερων προσωπικοτήτων της εποχής. Παντρεύτηκε την Αθανασία Α. Παπατσώνη, συγγενή του ομώνυμου προκρίτου, και απέκτησαν μία κόρη, τη Μαρία.

Τις παραμονές της Επανάστασης βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη με τον αδελφό του ενώ στα απομνημονεύματά του λέει ότι μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία από τον Παναγιώτη Σέκερη Ωστόσο στον κατάλογο των φοιτητών του Σέκερη αναγράφεται ότι ο Κανέλλος μυήθηκε στην Τριπολιτσά από τον Παναγιώτη Αρβάλη στις 10 Σεπτεμβρίου 1819. Στη συνέχεια, από τον Κανέλλο μυήθηκαν οι αδερφοί του Δημήτριος και Κωνσταντίνος.

Με την έναρξη του αγώνα χρηματοδότησε τις επαναστατικές κινήσεις στην Πελοπόννησο.  Τον Φεβρουάριο του 1821 ο Κανέλλος συναντήθηκε στα Λαγκάδια με τον Παπαφλέσσα με τον οποίο διαφώνησε για τη δυνατότητα έναρξης του αγώνα στις 23 Μαρτίου όμως με τους αδερφούς του και τους Αθηναίους κήρυξε την επανάσταση στη Γορτυνία και πολιόρκησαν τους Τούρκους στην Καρύταινα στις 7 Απριλίου 1821.

Συμμετέχει ενεργά στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, ενώ στην πρώτη εθνοσυνέλευση εκλέγεται μέλος του εκτελεστικού και το Μάρτιο του 1822 παίρνει μέρος στην πολιορκία του Κάστρου της Πάτρας. Ένα μήνα αργότερα, εκστρατεύει στη Δυτική Ελλάδα όπου λαμβάνει μέρος στη μάχη του Πέτα, στις 2 Ιουνίου. Εκεί οι ελληνικές δυνάμεις ηττώνται.  Στις 17 Μαΐου 1822 ονομάζεται από την προσωρινή διοίκηση στρατηγός και αναλαμβάνει την εκστρατεία στη Στερεά Ελλάδα.

Οι αμφιλεγόμενες σχέσεις με την οικογένεια του Κολοκοτρώνη δημιουργούν άλλοτε αντιπαλότητες άλλοτε προσπάθεια γεφύρωσης του χάσματος. Σε μία τέτοια προσπάθεια, ο Κανέλλος αρραβωνιάζει την κόρη του με το μικρό γιο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη Κολίνο.

Διετέλεσε πληρεξούσιος τη δεύτερη εθνοσυνέλευση του Άστρους εκπροσωπώντας τους στρατιωτικούς όπως και στην τρίτη εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου του 1826 και της Τροιζήνας το 1827 αλλά και στην πρώτη εν Αθήναις εθνοσυνέλευση μετά την αλλαγή του πολιτεύματος το 1843 1844. Από το 1824 συμμάχησε με τον Ιωάννη Κωλέττη και εντάχθηκε στο Γαλλικό κόμμα αποσύρθηκε από την πολεμική δράση μετά την ήττα των Πελοποννησίων στον δεύτερο εμφύλιο πόλεμο αφού συνελήφθη από την κυβέρνηση Κουντουριώτη και όπως και ο Κολοκοτρώνης κρατήθηκε στη Μονή του Προφήτη Ηλία της Ύδρας. Ελευθερώθηκε τελικά με την αμνηστία που δόθηκε το Μάιο του 1825 όταν ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ πασάς απειλούσε την Πελοπόννησο και υπέγραψε την πράξη υποτέλειας προς την Αγγλία το καλοκαίρι του 1825. Το 1827 στην τρίτη εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας συγκρούστηκε με τους Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και Γεωργίο Κουντουριώτη για το θέμα της διανομής των εθνικών γαιών. Στις εκλογές του 1844 συμμάχησε εκλογικά στη Γορτυνία με τον Γενναίο Κολοκοτρώνη και τον Δημήτριο Πλαπούτα.

Το Δεκέμβριο του 1844 μετά την επικράτηση του γαλλικού κόμματος στις βουλευτικές εκλογές ο Κανέλλος Δεληγιάννης εκλέγεται πρόεδρος της βουλής στις 20 Δεκεμβρίου 1844 διαδεχόμενος τον προσωρινό πρόεδρο Νικηταρά. Τα απομνημονεύματά του θεωρούνται από τους ιστορικούς αρκετά αμφιλεγόμενα. Με την αρχή του κειμένου του, ένας βασικός στόχος των γραπτών του φαίνεται πως είναι να τεκμηριώσει την υφεσιακή, έναντι των Τούρκων, στάση του πατέρα του ως ευεργετική για τον ελληνικό πληθυσμό και τη διατήρηση της ειρήνης στον Μοριά. Ένας από τους στόχους του τρίτομου έργου του θεωρείται πως είναι να εξυψώσει την οικογένειά του και γενικώς την τάξη των προκρίτων αγωνιστών τους οποίους υπερασπίζεται σθεναρά κόντρα σε-μεταξύ άλλων-σημαντικούς αγωνιστές της επανάστασης που ανήκαν σε άλλες τάξεις. Μέσα στα κείμενά του είναι εμφανής η επιθετική κριτική του έναντι αρκετών αγωνιστών της επανάστασης και κυρίως κατά του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, όπως επίσης αναφέρεται και σε αιματηρές διαμάχες των οικογενειών των προκρίτων της Πελοποννήσου πριν την επανάσταση, που ευθύνονταν σημαντικά για το ξεκίνημά της. Συγκρινόμενα με εκείνα των Μακρυγιάννη ή του Κασομούλη, δεν είναι ανάλογο «από την άποψη της παιδείας». Απεβίωσε στην Αθήνα στις 18 Σεπτεμβρίου 1862.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Δεληγιάννης Κ., Απομνημονεύματα, Αθήνα 2005

Κωνσταντάρας Κ. Τα πρόσωπα του 1821, τομ. Α’, Αθήνα 2021

Μέξας Γ. Βαλέριος, Οι Φιλικοί, Κατάλογος των μελών της Φιλικής Εταιρείας εκ του αρχείου Σέκερη