Έθιμα της Πρωτοχρονιάς που παραμένουν αναλλοίωτα

Κάτω από πρωτόγνωρες συνθήκες λόγω της πανδημίας υποδεχθήκαμε το νέος έτος. Χωρίς νυχτερινές εξόδους σε μπαρ, κλαμπ και κέντρα διασκέδασης μιας και είναι κλειστά.

Μια παράδοση ετών, φέτος, λόγω της πανδημίας δεν μπορεί να τηρηθεί για ακόμη μια φορά, λόγω της μετάλλαξης ΟΜΙΚΡΟΝ! Πρόκειται για την βραδινή έξοδο στα μπαρ και τα κλαμπ καθώς το ξεκίνημα της νέας χρονιάς απαιτεί διασκέδαση, χαμόγελα, κέφι και χαρά, μαζί με αγαπημένα πρόσωπα και φίλους. Φέτος, τα καταστήματα εστίασης και αναψυχής είναι με κατεβασμένα ρολά και με σβηστά τα φώτα, λόγω των περιοριστικών μέτρων που ισχύουν.

Μπορεί να διανύουμε περίοδο πανδημάς αλλά παραδόσεις που συνοδεύουν το ξεκίνημα της νέας χρονιάς παραμένουν αναλλοίωτες στο χρόνο.

Βασιλόπιτα, φλουριά, γούρια, ρόδια, αρώματα και δώρα έχουν την τιμητική τους και συνοδεύουν την πρώτη του μέρα του έτους μαζί με ευχές και ελπίδες για καλύτερες μέρες, για μια καινούργια χρονιά, γεμάτη χαρά, ευτυχία και… ελευθερία!

Η βασιλόπιτα

Πρωτοχρονιά χωρίς βασιλόπιτα δε γίνεται! Είναι το πρώτο γλυκό της νέας χρονιάς και ο νοικοκύρης του σπιτιού κρύβει επιμελώς μέσα σ” αυτήν ένα ασημένιο ή χρυσό φλουρί. Η παράδοση του φλουριού μας πάει πίσω στο Βυζάντιο και συνεχίζει ακάθεκτη μέχρι και τις μέρες μας. Σύμφωνα με το έθιμο, αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου, ο οικοδεσπότης κόβει την βασιλόπιτα και δίνει κομμάτι σε κάθε μέλος της οικογένειας. Όποιο μέλος βρει στο κομμάτι του το φλουρί, θεωρείται ότι θα έχει ευτυχία και η νέα χρονιά θα του πάει καλά. Μάλιστα, υπάρχει η άποψη ότι το ασημένιο ή χρυσό χρώμα του φλουριού λειτουργεί ως αντιβασκάνιο. Για ορισμένους, το φλουρί της βασιλόπιτας έχει τέτοια σημασία που αν το φλουρί τύχει σε κάποιον από τους καλεσμένους και όχι στα μέλη της οικογένεια του σπιτιού δεν διστάζουν να πληρώσουν τον τυχερό ούτως ώστε η τύχη να παραμείνει εντός των τειχών του σπιτιού.

Το τραπέζι του κάθε σπιτιού είναι γεμάτο πλούσια φαγητά και γλυκά συνήθως με μέλι: μελομακάρονα, τηγανόπιτες, λουκουμάδες, δίπλες.

Το καλό ποδαρικό και το σπάσιμο του ροδιού

Πρωί πρωί της Πρωτοχρονιάς όλοι νοιάζονται για το καλό ποδαρικό. Κάποιο παιδί, που το θεωρούν τυχερό, ή ο πρωτότοκος γιος ή ο ίδιος ο νοικοκύρης κρατούν ένα ρόδι που το σπάνε μπαίνοντας στο κατώφλι της ξώπορτας. Το ρόδι συμβολίζει την αφθονία και την ευτυχία του σπιτιού. Το σπάσιμο του ροδιού όμως λαμβάνει χώρα κατά βάση, κάθε Πρωτοχρονιά. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας σπάνε το ρόδι αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου. Βγαίνουν όλοι έξω από το σπίτι πριν αλλάξει ο χρόνος, κλείνοντας όλα τα φώτα. Μόλις μπει το νέο έτος και αφού ανταλλάξουν ευχές, ο νοικοκύρης ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας που θεωρείται τυχερό, σπάει ένα ρόδι στο κατώφλι του σπιτιού και μετά μπαίνουν όλοι μέσα στο σπίτι, βάζοντας πρώτο το δεξιό τους πόδι. Στην Αράχωβα, μαζί με το ρόδι κρατούν κι ένα λιθάρι που το «ξαστρίζουν» αποβραδίς, δηλαδή τ’ αφήνουν τη νύχτα κάτω απ’ τ’ άστρα.

.Το γούρι, το απαιτεί η παράδοση!

Στο κατώφλι της νέας χρονιάς οι άνθρωποι επιθυμούν να την προσελκύσουν αγοράζοντας και προσφέροντας «γούρια» ή «τυχερά»!

Η προσέλκυση της τύχης είναι μια πανάρχαια συνήθεια και αποτελεί ευσεβή πόθο των ανθρώπων σε όλες τις εποχές. Χρησιμοποιούσαν και εξακολουθούν να χρησιμοποιούν πολλαπλούς τρόπους, προκειμένου να κερδίσουν την εύνοιά της.

Τα γούρια λοιπόν έχουν την τιμητική τους για την προσέλκυση της καλής τύχης.

Η κρεμμύδα

Η Πρωτοχρονιάτικη κρεμμύδα είναι το φυτό, του οποίου η επίσημη ονομασία είναι, Scilla Maritima. Στις μέρες μας σε πολλές περιοχές της Ελλάδας τοποθετείται μια κρεμμύδα έξω από το σπίτι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς ο πατέρας ή η μητέρα της οικογένειας την παίρνει στα χέρια του/της και χτυπώντας ελαφρά με την κρεμμύδια τα κεφάλια, ξυπνά τα μέλη της οικογένειας για να πάνε στην Θεία Λειτουργία του Αγίου Βασιλείου. Στην συνέχεια η κρεμμύδα, κρεμιέται σε κάποιο σημείο του σπιτιού για να φέρει υγεία και τύχη στην οικογένεια.

Οι αρχαίοι Ελληνες τη θεωρούσαν σύμβολο αναγέννησης και υγείας και μεγάλο όπλο απέναντι στο μάτιασμα.

Πέταλο

Το πέταλο θεωρείται σύμβολο ευτυχίας και προφύλαξης από το κακό μάτι. Κατά την παράδοση πρέπει να κρεμιέται πίσω από την πόρτα με το άνοιγμα προς τα πάνω.

Το πέταλο φέρνει γούρι, αρκεί να το βρει κανείς τυχαία και να έχει εφτά τρύπες: τέσσερις στο ένα μέρος και τρεις στο άλλο.

Oι κολώνιες

Στα Επτάνησα κυρίως, το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, οι κάτοικοι γεμάτοι χαρά για τον ερχομό του νέου χρόνου, κατεβαίνουν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με κολόνιες και ραίνουν ο ένας τον άλλον τραγουδώντας: «Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς να σας ειπούμε χρόνους πολλούς». H τελευταία ευχή του χρόνου που ανταλλάσσουν είναι: «Kαλή Aποκοπή», δηλαδή με το καλό να αποχωριστούμε τον παλιό χρόνο.

Το λαγοπόδαρο

Το λαγοπόδαρο είναι από τα πιο γνωστά γούρια για τη νέα χρονιά. Οι λαγοί ανέκαθεν θεωρούνταν τυχερά ζώα. Η τύχη τους μάλιστα πηγάζει από τη μεγάλη γονιμότητα που τα διακρίνει. Μάλιστα, σύμφωνα με την παράδοση οι γυναίκες που θέλουν να έχουν μια καλή γέννα και να γεννήσουν υγιή παιδιά πρέπει να φορούν στο λαιμό τους μενταγιόν από λαγοπόδαρο.

Χαρτοπαιξία

Αγαπημένο έθιμο των Ελλήνων τις μέρες της Πρωτοχρονιάς είναι να δοκιμάζουν την τύχη τους. Εκτός από το κρατικό Λαχείο, υπάρχει επίσης η διεξαγωγή τυχερών παιχνιδιών, όπως η χαρτοπαιξία. Στα σπίτια είναι έθιμο να παίζονται χαρτιά το βράδυ της Παραμονής της Πρωτοχρονιάς περιμένοντας την αλλαγή του χρόνου. Τα ποσά συνήθως είναι χαμηλά, τέτοια που να προσφέρουν απλά μια φιλική διασκέδαση χωρίς να στενοχωρούν τους χαμένους.

Το καλάντισμα

Η πανδημία στέρησε από τα παιδιά την αγαπημένη τους συνήθεια, να βγουν στους δρόμους και να πουν τα κάλαντα! Το «καλάντιασμα» είναι ένα από τα πιο γνωστά έθιμα που αναβιώνει είτε το πρωί είτε το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς ή κι ανήμερα σε ορισμένες περιπτώσεις όπου παιδιά ή μεγάλοι άνθρωποι γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι και ψάλλουν κάλαντα περιμένοντας με λαχτάρα το φιλοδώρημα.

Στο παρελθόν, ανάλογα με τον τόπο κάθε περιοχής, τα παιδιά κρατούσαν στα χέρια τους μήλο ή πορτοκάλι, άλλα ένα αστέρι ή ένα χάρτινο καράβι με χάρτινες ταινίες. Παλιότερα, πολύ συνηθισμένο ήταν να κρατούν ένα χλωρό ραβδί από κρανιά ή από άλλο σκληρό δέντρο και το χτυπούσαν ελαφρά στους ιδιοκτήτες προκειμένου να ευχηθούν για την καλοτυχία του σπιτιού. Το χλωρό ραβδί δίνει ζωή σ’ ότι αγγίξει! Οι νοικοκυρές κερνούσαν  α παιδιά με νομίσματα, κουλούρια, γλυκά και ξηρούς καρπούς. Στον Πόντο και την Καππαδοκία τα νομίσματα τα κάρφωναν πάνω στο μήλο. Σήμερα, τα παιδιά χαίρονται με τα γενναία φιλοδωρήματα!

Πυροτεχνήματα

Τα τελευταία χρόνια έχουν καθιερωθεί τα πυροτεχνήματα στις κεντρικές πλατείες των πόλεων. Είναι με ευθύνη και διοργάνωση των δημοτικών αρχών που επίσης φροντίζουν για τον εορταστικό στολισμό των πόλεων, αλλά και τη διοργάνωση μουσικών εκδηλώσεων για την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.

ΠΩΣ ΚΑΘΙΕΡΩΘΗΚΕ Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ

Το 45 π.Χ., γιορτάστηκε για πρώτη φορά στην παγκόσμια Ιστορία η 1η Ιανουαρίου σαν η πρώτη ημέρα του νέου έτους, καθώς το ιουλιανό ημερολόγιο άρχισε να εφαρμόζεται.

Λίγο αφότου έγινε ρωμαικός αυτοκράτορας, ο Ιούλιος Καίσαρας αποφάσισε ότι το παραδοσιακό ρωμαϊκό ημερολόγιο χρειαζόταν άμεσα ριζικές αλλαγές. Εισαγμένο γύρω στον έβδομο αιώνα π.Χ., το ρωμαϊκό ημερολόγιο προσπαθούσε να ακολουθήσει το σεληνιακό κύκλο, αλλά συχνά δεν κατάφερνε και τόσο καλά.

Επιπλέον, το ρωμαϊκό σώμα υπεύθυνο για την επιτήρηση του ημερολογίου (pontifex), συχνά έκαναν δεν έκαναν καλή χρήση της εξουσίας τους, προσθέτοντας μέρες στην αρχή του έτους προκειμένου να επεκτείνουν πολιτικούς όρους ή να παρεμποδίσουν εκλογές. Στο σχεδιασμό του νέου ημερολογίου, ο Καίσαρας ζήτησε την ενίσχυση ενός Αστρονόμου από την Αλεξάνδρεια, του Sosigenes.

Αυτός τον συμβούλεψε να απομακρυνθεί εξ ολοκλήρου από την ιδέα της παρακολούθησης του σεληνιακού κύκλου και να ακολουθήσει το ηλιακό έτος, όπως οι Αιγύπτιοι. Μ’ αυτό τον τρόπο, το έτος υπολογίστηκε ότι αποτελείται από 365 και 1/4 ημέρες. Από την πλευρά του, ο Καίσαρας πρόσθεσε 67 ημέρες στο 45 π.Χ., κάνοντας έτσι το 46 π.Χ. να αρχίσεί την 1η Ιανουαρίου και όχι το Μάρτιο. Επίσης, καθιέρωσε την επιπλέον μέρα στο τέλος του Φεβρουαρίου κάθε τέσσερα χρόνια, κρατώντας έτσι θεωρητικά το ημερολόγιό του από να πέσει έξω. Λίγο πριν η δολοφονία του το 44 π.Χ., άλλαξε το όνομα του μήνα Quintilis σε Julius (Ιούλιος) από το όνομά του. Αργότερα, ο μήνας Sextilis μετονομάστηκε Augustus (Αύγουστος) από το όνομα του διαδόχου του.

Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, ο εορτασμός της Πρωτοχρονιάς την 1/1 δεν συνηθιζόταν (στην πράξη), ούτε καν από αυτούς που έμειναν αυστηρά πιστοί στο Ιουλιανό ημερολόγιο. Ο λόγος για αυτό είναι ότι ο Καίσαρας και ο Sosigenes απέτυχαν να υπολογίσουν σωστά το ηλιακό έτος ως 365.242199 ημέρες, όχι 365.25 ημέρες.

Το αποτέλεσμα ήταν να προστίθενται 11 λεπτά σε κάθε έτος, ποσό που συγκεντρωμένο το έτος 1000 μ.Χ. έφτασε τις 7 μέρες και μέχρι το μεσαίωνα είχε αγγίξει τις 10 (15ος αιώνας). Η ρωμαϊκή εκκλησία ενημερώθηκε για αυτό το πρόβλημα, και το 1570 ο παπάς Γρηγόριος ΧΙΙΙ ανάθεσε στον Ιησουΐτη αστρονόμο Christopher Clavius να κατασκευάσει ένα νέο ημερολόγιο.

Το 1582, το Γρηγοριανό ημερολόγιο εφαρμόστηκε, παραλείποντας 10 ημέρες για εκείνο το έτος. Από τότε, οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν επιλέξει την 1η Ιανουαρίου για να γιορτάσουν την ακριβή άφιξη του νέου έτους.