Έλλη Λεμονίδου: «Άγνοια των νέων για την 28η Οκτωβρίου»

Η Καθηγήτρια, πρόεδρος του τμήματος Ιστορίας- Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών επισημαίνει πως χρειάζεται επανεξέταση του τρόπου μετάδοσης της ιστορικής γνώσης στην εκπαιδευτική διαδικασία

Της Τέτας Γιαννάρου

Έχει επισημανθεί ή επί το ακριβέστερο έχουν ηχήσει «σειρήνες» που επισημαίνουν άγνοια της ιστορίας και αναγκαιότητα γνώσης της ιστορίας. Αν η γλώσσα η έκφραση του λόγου αποτελεί σημαντικό στοιχείο της πολιτισμικής ταυτότητας της λαού τι συμβαίνει όταν ένα λαό και δει οι νέοι δεν εγκύπτουν σε σελίδες ορόσημα της ιστορίας του; Λαός που δεν γνωρίζει την ιστορία του εύκολα γίνεται, χειραγωγήσιμος, εύκολα συμβιβάζεται και υποκύπτει σε κάθε είδους αλλοίωση. Τα σημαντικότερα στοιχεία, που απορρέουν από την εμβάθυνση στην ιστορική γνώση είναι το ισχύον δίκαιο (και το εθιμικό) και βεβαίως γενικότερα η παιδεία που μεταφέρει μέσα από τα έθιμα που πορεύονται στο χρόνο ως αρχέγονες συνήθειες. Αυτά χαράζουν την ιστορία κάθε λαού και βέβαια αν κάποιο απ’ αυτά αλλοιωθεί, τότε θα αλλοιωθεί και η σύσταση τού πολιτισμού και της ζωής, του κοινωνικού ιστού.
Με αφορμή ή μάλλον τρανταχτή ευκαιρία την 28η Οκτωβρίου. 1940 ένα ηχηρό ιστορικό σταθμό, τα ερωτήματα διατυπώνονται αυτόματα αφού έχουν επισημανθεί τα κενά. Οι νέοι τι έχουν συνειδητοποιήσει για τον πόλεμο του 1940; Είναι εξηγήσιμο πως στη χώρα που συνειδητά ήταν ενάντια σε κάθε μορφής τυραννία και βεβαίως στο φασισμό, αναφύονται πολιτικά μορφώματα φίλια στον θεωρητικό φασισμό αλλά και στον εμπράγματο. Η συνέντευξη στην «Γ» της Καθηγήτριας Νεότερης /Σύγχρονης Ιστορίας και Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών Έλλης Λεμονίδου ρίχνει φως .

– Θεωρείτε πως υπάρχει ενεργή η ιστορική μνήμη επικυρωμένη από ιστορική γνώση για την έναρξη του πολέμου του 1940 και παράλληλα για την σημασία της επετείου;

Θα έλεγα ότι τα τελευταία χρόνια η μνήμη της 28ης Οκτωβρίου έχει μερικώς επισκιαστεί από τη δημόσια και ακαδημαϊκή συζήτηση για άλλες, σημαντικότατες πτυχές της ελληνικής εμπλοκής στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ιδίως όσες σχετίζονται με τα δεινά της Κατοχής και το ισχυρό αποτύπωμά τους στην ελληνική κοινωνία (πείνα, κακουχίες, μαρτυρικά χωριά, καταστροφή υποδομών, ζήτημα αποζημιώσεων). Η είσοδος της Ελλάδας στον πόλεμο, ωστόσο, και οι ηρωικές σελίδες της αντίστασης στη φασιστική επίθεση παραμένουν ένα γεγονός κεφαλαιώδους ιστορικής σημασίας, το οποίο αξίζει να μνημονεύεται και να μελετάται ενδελεχώς, με αξιοποίηση των νέων μεθοδολογικών εργαλείων και βοηθητικών μέσων που διαθέτει σήμερα η ιστοριογραφία.

– Οι νέοι σήμερα και οι ειδικότερα οι φοιτητές σας πως «αισθάνονται» το ΟΧΙ του 1940 , ως συνειδησιακό χρέος προάσπισης της πατρίδας των Ελλήνων του 1940 ενάντια στον κατακτητή ή και παράλληλα στο φασισμό;

Αν και είναι πάντα δύσκολο να μεταφέρεις τους νέους ανθρώπους στην ατμόσφαιρα και στις συνθήκες μιας εντελώς διαφορετικής εποχής, είναι αλήθεια πως στην περίπτωση της 28ης Οκτωβρίου υπάρχει γενικά μια εμπεδωμένη γνώση, έστω και αποσπασματική ή σχηματοποιημένη, των ιστορικών γεγονότων. Ασφαλώς παίζει ρόλο η τακτική επανάληψη των σχετικών αναφορών στις επετειακές εκδηλώσεις εντός και εκτός του σχολικού περιβάλλοντος. Δεν λείπουν, ωστόσο, και περιπτώσεις παρανοήσεων ή και ολικής άγνοιας ενός τόσο σημαντικού οροσήμου της εθνικής ιστορίας. Είναι σκόπιμο, κατά την άποψή μου, να επανεξετάσουμε τον τρόπο μετάδοσης της ιστορικής γνώσης στην εκπαιδευτική διαδικασία και να διερευνήσουμε νέες μεθόδους που θα καταστήσουν τη διαδικασία αυτή πιο ελκυστική και προσιτή στους νέους ανθρώπους, χωρίς εκπτώσεις ως προς την ιστορική αλήθεια.

– Είναι εξηγήσιμο πως στην Ελλάδα της αντίστασης κατά των φασιστών υπάρχουν «φύτρες» φασιστικής πολιτική ιδεολογίας και εν γένει φασιστικής συμπεριφοράς;

Το φαινόμενο αυτό δεν αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα, αλλά καταγράφεται σε μας ευρωπαϊκές χώρες με ιστορικό συμμετοχής στον αντιφασιστικό αγώνα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Και εδώ, κατά την άποψή μου, ο ρόλος μας ιστορίας μπορεί να αποδειχτεί πολύ σημαντικός: η μελέτη και κατανόηση των παραγόντων που οδήγησαν στην άνοδο του φασισμού και του ναζισμού στα χρόνια του Μεσοπολέμου μπορεί να συμβάλει στην κριτική προσέγγιση μας σύγχρονής μας πραγματικότητας και στον εντοπισμό των στοιχείων που συνιστούν παράγοντες κινδύνου για τη δημοκρατία.