«Οι Έλληνες έχουν μια λέξη γι’ αυτό»-Η Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας και η οικουμενική διάστασή της

«Οι Έλληνες θα έχουν κάποια λέξη για αυτό! (The Greeks must have a word for it), λένε οι Άγγλοι, όταν ψάχνουν να βρουν μια λέξη, για να αποδώσουν μια νέα σημασία και δεν βρίσκουν να υπάρχει στην γλώσσα τους.

Αυτό γιατί στην συνείδηση των μορφωμένων Ευρωπαίων η καλλιέργεια τής ελληνικής γλώσσας αποτέλεσε αντικείμενο θαυμασμού. Από ελληνικής πλευράς η παραγωγή τεράστιου πλούτου λέξεων υπήρξε το φυσικό επακόλουθο πρωτοφανούς εξέλιξης τού ελληνικού πνεύματος, παραγωγής ιδεών, σκέψεων, εννοιών, επιστημονικών και φιλοσοφικών αναζητήσεων υψηλής διανοητικής στάθμης, κλασικών θεατρικών έργων, γενικότερα ως αποτέλεσμα θαυμαστής καλλιέργειας τής παιδείας και τού πολιτισμού που βρήκε την έκφρασή της στην ελληνική γλώσσα».
Έτσι σχολιάζει ο Καθηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης την παροιμιώδη αυτή φράση των Άγγλων, που παρουσιάζει ανάγλυφα την θαυμαστή εξελικτική πορεία από την μόνωση τού έθνους στην οικουμενικότητα τής γλώσσας.
Και οι παρατηρήσεις αυτές αποκτούν ιδιαίτερη επικαιρότητα με την ευκαιρία τού προχθεσινού εορτασμού τής Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας, όπως έχει καθιερωθεί η 9η Φεβρουαρίου. Διότι παρά το γεγονός, όπως είπε και ο αείμνηστος Πρόεδρος Χρήστος Σαρτζετάκης, ότι «οι Έλληνες είμαστε έθνος ανάδελφον», δεν συνέβη το αναμενόμενο με την γλώσσα μας! Αντιθέτως αυτή, αν και μονήρης, ομιλουμένη από ένα μόνον έθνος, το οποίο δεν έχει συγγενή φύλα, εμφανίζει μιαν τεράστια και μεγαλειώδη συνέχεια και ιστορία, ώστε μπορεί μεν σήμερα να αποτελεί την μητρική γλώσσα ενός περιορισμένου αριθμού χρηστών, των απανταχού Ελλήνων, αλλά έχει ασκήσει και εξακολουθεί να ασκεί μιαν εκτεταμένη επιρροή στο παγκόσμιο γλωσσικό γίγνεσθαι!
Στην κατεύθυνση αυτή, προς αναγνώριση τής οικουμενικής σημασίας τής ελληνικής γλώσσας, καθιερώθηκε με Κοινή Υπουργική Απόφαση (στις 11 Απριλίου 2017) ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας η 9η Φεβρουαρίου, ημέρα μνήμης τού Εθνικού μας Ποιητού Διονυσίου Σολωμού, αφού συμπίπτει με την ημέρα τής εκδημίας του (8/4/1798 – 9/2/1857).
Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν έχει εκτιμηθεί δεόντως η διάσταση αυτή, το οικουμενικό κύρος δηλαδή τής ελληνικής γλώσσας. Κατανοούμε αίφνης το μέγεθος τής αίγλης που αποκτά η Ελλάδα, όταν, όπως αναδεικνύει η έρευνα τού Αριστείδη Κωνσταντινίδη, σε σύνολο 166.724 λέξεων τής Αγγλικής ποσοστό 30% (50.747 λέξεις) είναι ελληνικής προελεύσεως!
Ή όπως έχει δείξει ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης στο λεξικογραφικό έργο του, μέγας είναι ο αριθμός των «αντιδανείων» και ιδίως των «ελληνογενών» λέξεων που έχουν εισέλθει στην γλώσσα μας από λέξεις που πήραν οι ξένες γλώσσες και επιστρέφουν σε μάς με διαφορετική ίσως μορφή και σημασία (τα λεγόμενα «αντιδάνεια», π.χ. μπαρούτι – πυρίτις, μπουτίκ – αποθήκη, ταξί – τάξις, τζύρος – γύρος, τουρ – τόρνος κ.λπ.)!
Σε ανάλογο πνεύμα η διάσημη μελετήτρια τής ελληνικής γλώσσας, η Γαλλίδα καθηγήτρια Jaqueline De Romilly, στο βιβλίο της «Γιατί η Ελλάδα», εκτιμά τα εξής: «Ανατρέχουμε στα Ελληνικά για να ονομάσουμε τις σύγχρονες ανακαλύψεις και εφευρέσεις (από την ευθανασία έως τον μεταβολισμό), χωρίς να αναφέρουμε τους πυραύλους ή τους μεγάλους επιστημονικούς στόχους πού ονομάζονται «Αριάδνη» ή «Ερμής». Αναπνέουμε με τον αέρα τής Ελλάδος κάθε στιγμή, χωρίς να το ξέρουμε. Ο Μίτος τής Αριάδνης, το Οιδιπόδειον σύμπλεγμα, όπως και τόσα άλλα, είναι αναμνήσεις ελληνικές. Το ίδιο και οι Ολυμπιακοί αγώνες και ο Μαραθώνιος δρόμος. Η Ευρώπη που σφυρηλατούμε έχει ελληνικό όνομα. Η Αρχαία Ελλάδα μάς προσφέρει μια γλώσσα οικουμενική».
Στα ανωτέρω οφείλουμε να προσθέσουμε τηλεγραφικά και τα εξής στοιχεία που συνηγορούν υπέρ τής οικουμενικής διάστασης τής ελληνικής γλώσσας:
– H σύνολη πνευματική ζωή τής Ευρώπης διαχρονικά, από την πολιτική μέχρι την φιλοσοφία και την αισθητική ή την επιστημονική ακόμη σκέψη, έλκει την καταγωγή από το έργο των Ελλήνων στοχαστών, όπως έδειξε ο R.H. Robins.
– Σε μιαν μεγάλη χρονική περίοδο, από τα χρόνια τού Αλεξάνδρου μέχρι την Βυζαντινή παντοκρατορία, η ελληνιστική γλώσσα υπήρξε η πρώτη παγκόσμια γλώσσα, γλώσσα τού εμπορίου και των συναλλαγών (lingua franca), αλλά και τού πολιτισμού (kultursprache), θα λέγαμε η… αγγλική τής εποχής!
– Οι μεταγλωσσικές επιδόσεις τής Ελληνικής εισφέρουν τα μέγιστα στην οικουμενική της διάσταση. Με άλλα λόγια πρώτοι οι Έλληνες υπήρξαν μελετητές τής γλώσσας και οι αρχαίοι Γραμματικοί θεμελίωσαν (σε συνδυασμό και με την Λατινική) την ανάλυση τής Ελληνικής, που απετέλεσε την βάση τής ανάλυσης όλων των γλωσσών και τής μετέπειτα παγκόσμιας επιστήμης τής Γλωσσολογίας!
– Η Ελληνική απέκτησε διεθνές κύρος και ως γλώσσα των χριστιανικών κειμένων. Από την Μετάφραση των Εβδομήκοντα στην Παλαιά Διαθήκη έως την Καινή Διαθήκη (κυρίως) και τα αθάνατα κείμενα των Μεγάλων Πατέρων τής Εκκλησίας, τής Υμνογραφίας αλλά και τής Θείας Λειτουργίας, η Ελληνική καθιερώθηκε παγκοσμίως ως η γλώσσα τού Ευαγγελίου και συνελόντι ειπείν τού Χριστιανισμού. Η αναγνώριση είναι καθολική και παγχρονική, γι’ αυτό αμέσως άρχισε να διδάσκεται στην Δύση από τους λογίους τού Βυζαντίου που κατέφυγαν εκεί μετά την Άλωση τής Βασιλεύουσας, γεγονός που σήμανε και την έναρξη τής Αναγέννησης στην Εσπερία.
Φυσικά δεν είναι μόνον η οικουμενικότητα που κατέστησε την Ελληνική µια ξεχωριστή γλώσσα. Είναι ασφαλώς και το γεγονός ότι στην γλώσσα αυτή έχουμε συνεχή προφορική παράδοση τουλάχιστον 4.000 χρόνων και γραπτή παράδοση 3.500 ετών!