Πολυξένη Νικολοπούλου στη “Γ”: «Παρελθόν η ζωή χωρίς τις μέλισσες»

Της Τέτας Γιαννάρου

Ο Albert Einstein είχε προβλέψει πως όταν οι μέλισσες θα εξαφανιστούν, ο άνθρωπος θα πεθάνει στα αμέσως επόμενα τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό τους.

Η ιστορία αρχίζει να εκπέμπει SOS όταν παίρνει μορφή δημοσιοποιημένης έρευνας το 2010 σε ένα πρωτοσέλιδο της εφημερίδας New York Times με θέμα τον ανεξήγητο θάνατο των μελισσών που έφερε στο φως μια τετραετή μελέτη δημιουργώντας πρόσθετα ερωτηματικά και σύγχυση. «Oι μέλισσες είναι σαν τα καναρίνια μέσα στα ορυχεία. Είναι γνωστό πως τα καναρίνια στο περιβάλλον των ορυχείων πεθαίνουν ακαριαία. Η δραματική μείωσή τους είναι σοβαρή προειδοποίηση για το βαρύ πλήγμα στη βιοποικιλότητα από τα φυτοφάρμακα. Έχει έρθει η ώρα να ληφθούν αποφασιστικά μέτρα για την προστασία των μελισσιών και το θέμα πλέον έφτασε, ετέθη και συζητήθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο», επισημαίνει η Δρ. Παθολογοανατομίας Πολυξένη Νικολοπούλου-Σταμάτη, καθηγήτρια Περιβαλλοντικής Παθολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ και μέλος της Πανευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών «Σώστε τις Μέλισσες και τους Αγρότες» (Save Bees and Farmers). Η ίδια εξηγεί ότι «η Συγκεκριμένη Πανευρωπαϊκή Πρωτοβουλία συμπεριλαμβάνει 7 ευρωπαϊκές χώρες και συγκέντρωσε 1,3 εκατ. υπογραφές από όλη την Ευρώπη, μέσω των οποίων ζητείται απόφαση της αρμόδιας Ευρωπαϊκής Επιτροπής καθορισμού σαφών μέτρων για τον περιορισμό των φυτοφαρμάκων».

«ΧΩΡΙΣ ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ ΔΡΑΣΤΙΚΑ Η ΤΡΟΦΗ»

Ερωτηθείσα από τη «Γ» η Καθηγήτρια Νικολοπούλου, πόσο σημαντική είναι η συνεισφορά των μελισσών στην τροφική αλυσίδα και την γεωργική παραγωγή, ποιοι είναι οι παράγοντες που σκοτώνουν τις μέλισσες, ποιοι κίνδυνοι μας απειλούν από τον σταδιακό αφανισμό τους, απαντά: «Η μέλισσα είναι κρίσιμος κρίκος στη γονιμοποίηση των φυτών. Εάν καταστρέψουμε τις μέλισσες, δεν θα υπάρχει επικονίαση με ό,τι αυτό συνεπάγεται και αυτό είναι σαφές» τονίζει και υπογραμμίζει: «Για να γίνει το λουλούδι φρούτο ή λαχανικό χρειάζεται η μέλισσα. Αν εξαφανιστούν οι μέλισσες, δεν θα υπάρχει επικονίαση, η γονιμοποίηση δηλαδή του άνθους για να γίνει καρπός, είναι το πολυτιμότερο αγαθό που προσφέρουν οι μέλισσες στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Χωρίς την επικονίαση, η τροφή που καταλήγει στο πιάτο μας θα είναι δραστικά πολύ λιγότερη. Παράλληλα οι αμυγδαλοκαλλιέργειες δεν αφορούν το αμύγδαλο μόνον σαν σνακ, αλλά χρησιμοποιούνται σε πολλά και διάφορα, αφού για παράδειγμα τα θρυμματισμένα κελύφη των αμυγδάλων τρέφουν τις αγελάδες του πλανήτη ως ζωοτροφή, δίνοντάς τους τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για να αποδώσουν γάλα».

ΤΙ ΣΚΟΤΩΝΕΙ ΤΙΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ;

Όσον αφορά ποιοι είναι οι παράγοντες που σκοτώνουν τις μέλισσες, η δρ. Νικολοπούλου, που είναι Γραμματέας στο Μαριολοπούλειο-Καναγκίνειο Ίδρυμα Επιστημών Περιβάλλοντος εξηγεί: «Η μείωση των μελισσών έχει πολλαπλές αιτίες. Κύριο ρόλο παίζουν και η κλιματική αλλαγή και η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και βεβαίως ο αρνητικός ρόλος των φυτοφαρμάκων, που είναι πλέον απόλυτα τεκμηριωμένος, αποτελούν μερικές μόνο από τις ακαδημαϊκές ερμηνείες που έχουν προταθεί για την τραγική μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού τους. Αν ιεραρχήσουμε τις απειλές για τις μέλισσες σε υψηλή θέση βρίσκονται τα χημικά φυτοφάρμακα υψηλής τοξικότητας που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανικές καλλιέργειες. Τα επικίνδυνα φυτοφάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των νεονικοτινοειδών, έχουν την ιδιότητα να κυκλοφορούν σε όλα τα μέρη του φυτού. Οι μέλισσες τα προσλαμβάνουν από τη γύρη και το νέκταρ, κάτι που βλάπτει το νευρικό τους σύστημα και πολύ συχνά τις οδηγεί στον θάνατο. Οι ολοένα περισσότερες μονοκαλλιέργειες που προωθεί η βιομηχανική γεωργία έχουν οδηγήσει στη μείωση της βιοποικιλότητας και την καταστροφή πλούσιων σε ποικιλία οικοσυστημάτων. Έχει λεχθεί επανειλημμένα και το υιοθετώ πως η μείωση των μελισσών, όχι η εξαφάνισή τους, στην οποία οδεύουμε, αν δεν ληφθούν μέτρα, απειλεί ευθέως να αλλάξει τη ζωή του ανθρώπου όπως την ξέρουμε».

«Η προστασία συζητήθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο»

Σχετικά με την διαδρομή και την έκβαση της διαδικασίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η Καθηγήτρια Νικολοπούλου, η οποία εκπροσωπεί την χώρα μας στην πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία: «Σώστε τις μέλισσες και τους αγρότες. Ας οδεύσουμε προς μια γεωργία φιλική προς τις μέλισσες για ένα υγιές περιβάλλον», αναφέρει: «Η έκθεση υποβλήθηκε στην Επιτροπή στις 7 Οκτωβρίου 2022, αφού συγκέντρωσε 1,3 εκατ. δηλώσεις υποστήριξης. Στις 25 Νοεμβρίου 2022 οι διοργανωτές και οι διοργανώτριες της πρωτοβουλίας συναντηθήκαμε με την αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα Αξιών και Διαφάνειας, Βιέρα Γιούροβα, και την Επίτροπο Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, Στέλλα Κυριακίδου. Στις 24 Ιανουαρίου 2023 πραγματοποιήθηκε δημόσια ακρόαση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η πρωτοβουλία συζητήθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατά τη σύνοδο της ολομέλειάς του στις 16 Μαρτίου 2023, όπου εξέθεσα την κατάσταση ως εκπρόσωπος της Ελλάδας. Πριν περίπου έναν χρόνο στις 5 Απριλίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία παρουσιάζει την απάντησή της στην συγκεκριμένη πρωτοβουλία».

«Αναμένουμε υλοποίηση των μέτρων»

Τέλος, η ίδια σημειώνει: «Η Επιτροπή χαιρέτισε θετικά και ανταποκρίθηκε στην προαναφερθείσα Πανευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τις μέλισσες αναγνωρίζοντας τη σημασία του θέματος ως μείζονος σημασίας, με δεδομένο ότι οι αλληλένδετες κρίσεις της κλιματικής αλλαγής, της ρύπανσης και της απώλειας βιοποικιλότητας αποτελούν εντεινόμενες προκλήσεις για τη γεωργία και την επισιτιστική ασφάλεια της Ευρώπης. Εναπομένει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υλοποιήσει τις δράσεις για τις οποίες συνηγόρησε:

1ον σταδιακή κατάργηση των συνθετικών φυτοφαρμάκων έως το 2035

2ον αποκατάσταση της βιοποικιλότητας στη γεωργία και

3ον στήριξη των αγροτών κατά τη μετάβαση στη βιώσιμη γεωργία.

«Συνθετικά φυτοφάρμακα υπεύθυνα Καρκίνου/Υπογονιμότητας» «Ταυτόχρονα, ο δραστικός περιορισμός και η κατάργηση των συνθετικών φυτοφαρμάκων θα έχει πολύ σημαντικά θετικά αποτελέσματα στη δημόσια υγεία. Στην πανδημία της COVID-19 είδαμε τις συνέπειες από το αδυνάτισμα του ανοσοποιητικού. Βλέπουμε σε ολοένα και μικρότερες ηλικίες την εμφάνιση καρκινοπαθειών, που σχετίζονται με την έκθεση σε φυτοφάρμακα, τα οποία λειτουργούν ως ενδοκρινικοί διαταράκτες. Αντίστοιχα, η ανδρική υπογονιμότητα εμφανίζεται πλέον σε νεαρή ηλικία», καταλήγει υπογραμμίζοντας η δρ. Νικολοπούλου βραβευμένη και με Νόμπελ Ειρήνης.