Αξιολόγηση εκπαιδευτικών: Ναι μεν, αλλά-Τι δηλώνουν οι ίδιοι για την χωρίς ουσία διαδικασία, προτείνοντας βελτιώσεις

Της Εύης Χρ. Χριστοπούλου

Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι πλέον πραγματικότητα. Πρόκειται για μία διαδικασία που, σύμφωνα με τα τωρινά δεδομένα, θα επαναλαμβάνεται ανά τετραετία. Παρά την αντίσταση των συνδικαλιστικών σωματείων, η απεργία-αποχή που χρησιμοποιούσαν ως όπλο οι εκπαιδευτικοί, προκειμένου να μην συμμετάσχουν σε αυτήν τη διαδικασία, κηρύχθηκε πρόσφατα παράνομη και καταχρηστική και πλέον όλοι είναι υποχρεωμένοι να αξιολογηθούν, αν και οι τοπικές ΕΛΜΕ και ΣΕΠΕ δηλώνουν πως «θα το παλέψουν μέχρι τέλους, ώστε να μην συνεχιστεί αυτή η “παρωδία”».

Η «Γνώμη» έκανε έρευνα για το εν λόγω επίμαχο και επίκαιρο θέμα και κατέγραψε τις απόψεις των ίδιων των εκπαιδευτικών, η πλειονότητα των οποίων τάσσεται κατά της αξιολόγησης, κυρίως όμως λόγω του τρόπου και της διαδικασίας σύμφωνα με την οποία αυτή διεξάγεται. Όπως τονίζουν, δεν είναι ότι φοβούνται να αξιολογηθούν, μιας και πρόκειται για τον μόνο στην ουσία κλάδο του Δημοσίου που διαθέτει πτυχίο ανώτατης εκπαίδευσης. Η κύρια ένστασή τους είναι πώς μέσα σε μόλις δύο διδακτικές ώρες θα αξιολογηθεί μία πορεία που σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνά και τα είκοσι έτη προϋπηρεσίας!

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Από την πλευρά του Υπουργείου Παιδείας υποστηρίζεται ότι «η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού τους έργου, ενώ επιπλέον στοχεύει στην ανάδειξη τομέων στους οποίους ο εκπαιδευτικός χρήζει βελτίωσης ή/και εστιασμένης επιμόρφωσης. Έχει πρωτίστως διαμορφωτικό χαρακτήρα, θέτοντας στο επίκεντρο την αυτοβελτίωση του εκπαιδευτικού και την συνεχιζόμενη και ολιστική επαγγελματική του εξέλιξη. Βοηθά τον εκπαιδευτικό στη διαδικασία αναστοχασμού του, μέσω του εντοπισμού των θετικών στοιχείων και των αδυναμιών κατά την εκτέλεση του έργου του».

ΣΕ ΤΙ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥΝΤΑΙ

Η αξιολόγηση εστιάζει σε δύο πεδία: α) στο διδακτικό και παιδαγωγικό έργο του εκπαιδευτικού, το οποίο εξειδικεύεται σε α1) γενική και ειδική διδακτική, α2) παιδαγωγικό κλίμα και διαχείριση της τάξης και β) στην υπηρεσιακή του συνέπεια και επάρκεια. Μάλιστα, η συμμετοχή στις διαδικασίες αξιολόγησης τόσο για τους αξιολογητές όσο και για τους αξιολογούμενους αποτελεί εκπλήρωση υπαλληλικού καθήκοντος και υποχρέωση, ενώ η μη συμμετοχή επιφέρει κυρώσεις.

Η ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗ

Η αξιολόγηση διενεργείται βάσει τετράβαθμης περιγραφικής κλίμακας. Ειδικότερα, τα κριτήρια συνοδεύουν «ρουμπρίκες» αξιολόγησης με την τεκμηρίωση των εξής χαρακτηρισμών του έργου των εκπαιδευτικών: “μη ικανοποιητικό”, “ικανοποιητικό”, “πολύ καλό” και “εξαιρετικό”. Ενδεικτικά, ως προς το παιδαγωγικό κλίμα μάθησης και διαχείριση της τάξης αξιολογούνται η συμβολή του εκπαιδευτικού στη δημιουργία κλίματος μάθησης μέσα στην τάξη, στην προώθηση πνεύματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης και αλληλοσεβασμού μεταξύ του ιδίου και των μαθητών, στην πρόληψη προβλημάτων πειθαρχίας, οι ευκαιρίες για εποικοδομητικό διάλογο, η ενεργητική συμμετοχή των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία κ.λπ.

ΠΟΙΟΙ ΤΟΥΣ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥΝ

Σύμφωνα με το αρμόδιο Υπουργείο, το έργο των μονίμων εκπαιδευτικών/μελών Ε.Ε.Π-Ε.Β.Π εκπαιδευτικών αξιολογείται από τρία στελέχη εκπαίδευσης: τον Σύμβουλο Εκπαίδευσης Επιστημονικής Ευθύνης (π.χ. Σύμβουλος Φυσικής αξιολογεί τους Φυσικούς), τον Σύμβουλο Εκπαίδευσης Παιδαγωγικής Ευθύνης του Σχολείου και  τον Διευθυντή του Σχολείου.

ΤΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΥΝ ΤΑ ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, η συμμετοχή στην αξιολόγηση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι αρκετά μεγαλύτερη σε σχέση με την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Τα συνδικάτα των εκπαιδευτικών υποστηρίζουν πως η αξιολόγηση αποτελεί στην ουσία διαδικασία για κατηγοριοποίηση των εκπαιδευτικών σε «επαρκείς» και «ανεπαρκείς» με στόχο το άλλοθι για ενδεχόμενες μελλοντικές απολύσεις. Έτσι δυνητικά θα «επιβιώσουν» όσοι έχουν «μέσο» (π.χ. γνωστό αξιολογητή ή πολιτικό) και οι υπόλοιποι «στον Καιάδα», καθώς έντονες πλέον είναι οι ανησυχίες για «πελατειακά δίκτυα» και πιθανές μεροληψίες, ειδικά στην επαρχία.

Επίσης, σχολιάζοντας τα στατιστικά που πέρσι ήταν η αρχή της διαδικασίας με τους νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς παρατηρήθηκε πως η πλειονότητα βαθμολογήθηκε με χαρακτηρισμό «εξαιρετικά», φέτος όμως οι αξιολογητές είναι πιο αυστηροί με τους παλαιότερους κι έχουν αρχίσει να «κουνάνε το δάχτυλο» κάνοντας υποδείξεις, ενώ οι ίδιοι έχουν να μπουν είκοσι, ακόμα και τριάντα, χρόνια σε σχολική τάξη και άρα είναι εκτός σύγχρονης εκπαιδευτικής πραγματικότητας.

Επιπλέον, υπάρχουν έντονες φημολογίες ότι λόγω του πολύ μεγάλου αριθμού εκπαιδευτικών που βαθμολογήθηκε αρχικά με «εξαιρετικά» υπάρχει άτυπη οδηγία για «κόφτη» και πράγματι τους τελευταίους μήνες έχουν υπάρξει και αρκετές περιπτώσεις εκπαιδευτικών που αξιολογήθηκαν με «πολύ καλά», αλλά και «ικανοποιητικά». Επίσης, στους νεοδιόριστους, όταν ξεκίνησε η διαδικασία με αυτούς πρώτους ως αξιολογούμενους, οι αξιολογητές τούς έστελναν συνήθως ανατροφοδότηση (διορθώσεις στα σχέδια μαθήματος που τους έδιναν, ώστε να είναι τέλεια, όταν θα τα ανέβαζαν στην πλατφόρμα), κάτι που οι τελευταίοι έπαψαν να εφαρμόζουν πλέον, γεγονός πάντως που σαφώς αποτελεί κατάφωρη αδικία.

Επιπροσθέτως, έχει διαπιστωθεί και το οξύμωρο αξιολογητές να έχουν λιγότερα ακαδημαϊκά προσόντα από αξιολογούμενους. Παράλληλα, η συντριπτική πλειονότητα των αξιολογητών δεν κατέχει διδακτορικό τίτλο στη Διδακτική ή τα Παιδαγωγικά (ενώ επί της ουσίας τη διδακτική μεθοδολογία και το παιδαγωγικό κλίμα στην τάξη αξιολογούν) κι ούτε έχουν κάποια προϋπηρεσία στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, ώστε να έχουν εμπειρία σε αυτά για τα οποία κάνουν παρατηρήσεις σε μάχιμους εκπαιδευτικούς και τα οποία οι πρώτοι δεν έχουν εφαρμόσει ποτέ στην πράξη, αλλά πλέον τα απαιτούν κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης.

Όσο για την αντικειμενική αξιολόγηση, πρέπει να επισημανθεί ότι σε σχέση με άλλες δημόσιες υπηρεσίες στην εκπαίδευση υπάρχει έμψυχο δυναμικό (μαθητές με διαφορετικές ανάγκες) κι όχι απλώς μια διεκπεραιωτική γραφειοκρατική διαδικασία (συμπλήρωση εντύπων), ενώ άλλο να διδάσκεις σε μία μεγάλη πόλη σε τμήματα 27 ατόμων κι άλλο σε ένα μικρό νησί με 4 μόλις μαθητές σε ένα τμήμα. Κι όμως, στις «ρουμπρίκες» υπάρχει πρόβλεψη το συγκεκριμένο κριτήριο (η συμμετοχή όλων ή όχι των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία) να βαθμολογείται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο αριθμός των μαθητών ανά τμήμα! Στην πράξη δηλαδή στο μεγάλο τμήμα αποκλείεται να μιλήσουν και οι 27 μαθητές σε μία διδακτική ώρα, ενώ στο μικρό είναι αδιανόητο να μην ερωτηθούν από τον εκπαιδευτικό οι μόλις 4 μαθητές, στους οποίους θα δοθεί οπωσδήποτε ο λόγος στο μάθημα.

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Ο εκάστοτε Σχολικός Σύμβουλος μέσω μιας πλατφόρμας βλέπει σε ποιον εκπαιδευτικό έχει έρθει η σειρά του να αξιολογηθεί. Στη συνέχεια ακολουθεί τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ αξιολογητή και αξιολογούμενου, ώστε να ενημερώσει ο πρώτος τον δεύτερο για τη διαδικασία. Μετά τη θετική απάντηση του εκπαιδευτικού ότι δέχεται να αξιολογηθεί, ακολουθεί συνάντηση, κατά την οποία δίνονται συχνά αναλυτικές οδηγίες για την όλη διαδικασία.

Ιδιαίτερα επισημαίνονται οι εναλλακτικές μορφές διδασκαλίας π.χ. «ανεστραμμένη τάξη» (στην πράξη τα παιδιά δεν ανταποκρίνονται καθόλου σε αυτό το μοντέλο διδασκαλίας), τα στάδια του σχεδίου μαθήματος και η χρήση νέων τεχνολογιών. Αν το σχολείο δεν διαθέτει τεχνολογικό εξοπλισμό, φαινόμενο όχι σπάνιο, προτείνεται εμμέσως πλην σαφώς ο εκπαιδευτικός να φέρει τον δικό του, καθώς η χρήση υπολογιστή και διαδικτύου στη σύγχρονη διδασκαλία πλέον επιβάλλεται, αλλιώς θα υπάρξει κόστος στη βαθμολογία της αξιολόγησης.

ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

Από την έρευνα της «Γ» δεν θα μπορούσαν να λείπουν και οι απόψεις των ίδιων των εκπαιδευτικών. Για την προστασία προσωπικών δεδομένων κι άλλους ευνόητους λόγους (φόβοι για στοχοποίηση από «ανωτέρους», όπως οι ίδιοι χαρακτηριστικά δήλωσαν, μιας και επίκειται και η αξιολόγηση από τον διευθυντή τους, αλλά και τον Σύμβουλο Παιδαγωγικής Ευθύνης) τηρήθηκε ανωνυμία. Να σημειωθεί πως οι εκπαιδευτικοί που μας παραχώρησαν συνέντευξη υπηρετούν αυτή την περίοδο σε διάφορες περιοχές της χώρας.

«Ψυχρή διαδικασία»

«Μια τάξη στην ουσία είναι ένας ζωντανός οργανισμός με παιδιά με διαφορετικό κοινωνικό, οικογενειακό και οικονομικό υπόβαθρο, οπότε ένας εκπαιδευτικός κάθε φορά οφείλει να προσαρμόζεται στα δεδομένα που έχει κι όχι να κοιτάει το ρολόι του πόσο χρόνο θα πάρει στα παιδιά να λύσουν μία άσκηση, μιας και ο αξιολογητής μετράει και τον χρόνο. Η αξιολόγηση είναι μια ψυχρή διαδικασία που δεν λαμβάνει υπόψη τα ίδια τα παιδιά που ενδεχομένως κάποιες φορές για διάφορους λόγους, π.χ. διαζύγιο γονιών, να μην είναι σε θέση να συμμετάσχουν στο μάθημα, καθώς συναισθηματικά μπορεί να μην είναι καλά. Σε τέτοιες περιπτώσεις ο σωστός δάσκαλος οφείλει να βοηθήσει συναισθηματικά το παιδί κι όχι να το πιέσει να σηκώνει χέρι, για να πει μάθημα, ώστε να πάρει ο δάσκαλος από τον αξιολογητή καλό βαθμό, ενώ ο μαθητής την ίδια στιγμή είναι συναισθηματικά ράκος. Αυτό δεν είναι βεβαίως διδασκαλία!».

Γ.Δ., δάσκαλος

«Η αγάπη των μαθητών η καλύτερη ανταμοιβή μου»

«Ήρθε κι εμένα η σειρά μου μετά από 21 χρόνια υπηρεσίας να αξιολογηθώ. Η διαδικασία πήγε πολύ καλά, γιατί η αξιολογήτρια ήταν ιδιαιτέρως κατατοπιστική πριν από την αξιολόγηση και διακριτική κατά τη διάρκεια αυτής. Σαφώς υπήρξε άγχος, όμως αυτό που μου έμεινε ήταν η αγάπη και η αλληλεγγύη των μαθητών μου. Με είδαν αγχωμένη εκείνη τη μέρα και μου είπαν: “Μην ανησυχείτε, κυρία! Θα σας βοηθήσουμε εμείς!”. Πραγματικά σας το λέω και συγκινούμαι. Αυτή ήταν τελικά η καλύτερη ανταμοιβή μου κι όχι το “εξαιρετικά” που πήρα και που γράφτηκε απλώς στα χαρτιά».

K.N., φιλόλογος

«Αισθάνομαι αδικημένη»

«Είμαι από τις πρώτες που αξιολογήθηκαν, γιατί ήμουν νεοδιόριστη. Αναγκάστηκα να δεχτώ να συμμετάσχω σε αυτήν την “παρωδία”, διότι υπήρχαν έντονες φήμες για μη μονιμοποίησή μου, μιας και οι νεοδιόριστοι θεωρούμαστε δόκιμοι μέχρι να περάσουν δύο χρόνια από την ημέρα διορισμού. Ωστόσο, εγώ είχα εργαστεί πριν από τον διορισμό μου 14 σχολικά έτη ως αναπληρώτρια στις εσχατιές της Ελλάδας. Άφησα πίσω τα ίδια μου τα παιδιά, για να πηγαίνω στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα και αλλού και ξαφνικά αυτά τα 14 χρόνια και οι θυσίες σβήστηκαν, για να αξιολογηθώ σε δύο μόλις διδακτικές ώρες σε κάτι που ήταν εξαρχής στημένο και ψεύτικο. Αισθάνομαι αδικημένη που αυτή η προϋπηρεσία μου δεν μέτρησε καθόλου».

Β.Π., φιλόλογος

«Ο αξιολογητής μου ήταν παλιά καθηγητής μου»

«Η δική μου περίπτωση είναι ιδιαίτερη. Ο Σχολικός Σύμβουλος που με αξιολόγησε ήταν πριν από 30 χρόνια καθηγητής μου στο Λύκειο. Μου έκανε, λοιπόν, παρατήρηση ότι δυο-τρεις μαθητές από τους 24 συνολικά στο τμήμα δεν συμμετείχαν στο μάθημα κι αυτό είχε ως επίπτωση να βαθμολογηθώ με «πολύ καλά» κι όχι «εξαιρετικά», αν και όλα τα υπόλοιπα είχαν πάει, όπως προβλεπόταν. Η τραγική ειρωνεία είναι όμως πως όταν αυτός δίδασκε πριν από χρόνια πολλά στην τάξη ασχολούνταν μόνο με τρεις-τέσσερις πολύ καλούς μαθητές -μεταξύ αυτών κι εγώ- και χαρακτηριστικά τότε έλεγε: “Εγώ, παιδιά, θα προχωρήσω μόνο με όσους μπορούν και ξέρουν. Με τους υπόλοιπους δεν θα ασχοληθώ”. Πώς αλλάζουν οι καιροί, λοιπόν, όταν πάρει κανείς αξίωμα και θέση!».

Δ.Χ., μαθηματικός

«Δεν είμαι κατά της αξιολόγησης, αλλά…»

«Δεν ήμουν ποτέ κατά της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και παρά την κάποια ανασφάλεια, δέχτηκα να συμμετάσχω ευχαρίστως και μάλιστα πήρα «εξαιρετικά». Όμως για να είμαι ειλικρινής, το μάθημα ήταν μια «θεατρική παράσταση», όπως ακριβώς δηλαδή  το ήθελε ο αξιολογητής, κι όχι όπως το κάνω εγώ στην καθημερινότητα όπου προετοιμάζω τους μαθητές της Γ΄ Λυκείου για τις Πανελλήνιες. Οπότε θεωρώ ότι ο τρόπος  με τον οποίο γίνεται η αξιολόγηση χρήζει οπωσδήποτε βελτιώσεων. Δεν νομίζω δηλαδή ότι έγινα καλύτερη εκπαιδευτικός από αυτό».

Β.Σ., φιλόλογος

«Παρεξηγημένος ο κλάδος των εκπαιδευτικών»

«Οι περισσότεροι νομίζουν ότι οι εκπαιδευτικοί δεν δουλεύουν λόγω κυρίως των θερινών διακοπών. Οπότε σου λέει: “Ας αξιολογηθούν κι αν δεν κάνουν, ας πάνε σπίτι τους!”. Εγώ διορίστηκα μέσω του αδιάβλητου γραπτού διαγωνισμού του ΑΣΕΠ, συνεπώς σε πρώτη φάση όντως αξιολογήθηκα επιτυχώς. Επιπλέον, κατέχω διδακτορικό το οποίο εκπόνησα με υποτροφία κι έχω κάνει και μεταδιδακτορική έρευνα έχοντας μάλιστα στο ενεργητικό μου και δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, προσόντα που δεν λαμβάνονται καν υπόψη στην αξιολόγηση. Από την άλλη, δεν αξιολογούμαστε εμείς καθημερινά από τους μαθητές μας; Αυτοί τελικά δεν είναι οι πιο αντικειμενικοί αξιολογητές; Κανείς όμως δεν μιλά για τις εξωδιδακτικές δραστηριότητες και τον φόρτο εργασίας στο σπίτι (προετοιμασία, διαγωνίσματα κ.λπ.). Νομίζω πως είμαστε παρεξηγημένος κλάδος λόγω μειοψηφιών που δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους ή δεν μπορούν αντικειμενικά να είναι σε μία τάξη για διάφορους λόγους π.χ. υγείας. Προσωπικά μού φαίνεται κάπως να αξιολογηθώ από τον Σχολικό Σύμβουλο για τον οποίο γνωρίζω πως έχει λιγότερα ακαδημαϊκά προσόντα από εμένα και τόσα χρόνια δεν πάτησε ποτέ το πόδι του στο σχολείο για να μας κάνει έστω μία υποδειγματική διδασκαλία!».

Ζ.Κ., φυσικός

«Πρόβες με τους μαθητές και χαμένες ώρες»

«Το μάθημα τη μέρα της αξιολόγησης ήταν εντελώς στημένο. Οι μαθητές είχαν προετοιμαστεί για τα πάντα, ενώ χάσαμε 5-6 διδακτικές ώρες για πρόβες μαζί τους. Ακολούθησα τη διαδικασία που κάνουν όλοι οι συνάδελφοι, οι οποίοι με συμβούλευσαν να πράξω έτσι, για να μην υπάρξει κόστος στη βαθμολογία. Στην ουσία με αυτή τη διαδικασία κάνουμε τα παιδιά “εργαλεία” και αυτό δεν είναι σωστό!».

Ν.Α., φιλόλογος

«Ψυχομετρικά τεστ σε αξιολογούμενους και αξιολογητές»

«Συμφωνώ γενικά με την αξιολόγηση, αλλά όχι με αυτού του είδους την αξιολόγηση που γίνεται τώρα. Πρωτίστως η αξιολόγηση πρέπει να βασίζεται σε ψυχομετρικά τεστ κι έναν αριθμό συνεδριών με ψυχολόγο (θα έπρεπε ήδη να υπάρχει σε κάθε σχολείο για μαθητές και εκπαιδευτικό προσωπικό). Σκοπός είναι να διαπιστωθεί αν μπορεί ο εκπαιδευτικός να μπαίνει σε τάξη και να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της διδασκαλίας. Επίσης, αυτού του είδους η αξιολόγηση θα πρέπει να ισχύει και για τους αξιολογητές, οι οποίοι επιπλέον καλούνται να είναι καταρτισμένοι, να κάνουν υποδειγματικές διδασκαλίες και να επισκέπτονται συχνά τα σχολεία για τα οποία είναι υπεύθυνοι, ξεφεύγοντας από την ασφάλεια του γραφείου τους.

Μια και στη συγκεκριμένη αξιολόγηση, όπως γίνεται, υπάρχει πολλή γραφειοκρατία χωρίς ουσία, μια άλλη πρόταση είναι να γίνεται πριν από τον διορισμό μια μοριοδοτούμενη πιστοποίηση με μικροδιδασκαλίες στα πρότυπα του ΕΟΠΠΕΠ (πιστοποίηση εκπαιδευτών ενηλίκων), ώστε εξαρχής να υπάρχει ένα κριτήριο αξιολόγησης. Τέλος, κρίνω πως η αξιολόγηση χρειάζεται να επεκταθεί και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα».

Ε.Χ., νηπιαγωγός