Ελλάδα
Πόλεμος στα ΑΕΙ για την επάρκεια εκπαιδευτικών
Η Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών ζητάει να εξαιρεθεί από την εφαρμογή του νέου πλαισίου για τη διδακτική και παιδαγωγική επάρκεια. Στην αλλαγή του πλαισίου που ψηφίστηκε το καλοκαίρι αντιδρούν και άλλες σχολές ανθρωπιστικών και θετικών επιστημών της χώρας. Το θέμα αφορά δεκάδες χιλιάδες φοιτητές και πτυχιούχους των λεγόμενων «καθηγητικών» σχολών, όσων δηλαδή έχουν ως βασική επαγγελματική προοπτική την εκπαίδευση. Το διακύβευμα είναι ο τρόπος με τον οποίο θα εκπαιδεύονται οι καθηγητές γυμνασίου και λυκείου για να διδάσκουν τα μαθήματά τους. Η ερμηνεία που δίνεται στις αντιδράσεις είναι ότι οι διδάσκοντες δεν επιθυμούν να εφαρμόσουν έναν νόμο που θα αφαιρέσει διδακτικά αντικείμενα από τα τμήματα, δημιουργώντας την ανάγκη να δημιουργηθούν νέα για να καλυφθούν τα κενά. Ετσι, επιδιώκουν να μην εφαρμοστεί άμεσα η διάταξη, ελπίζοντας ότι η επόμενη κυβέρνηση θα την αλλάξει. Παράλληλα, αυτό που ανέφεραν στην «Κ» οι παροικούντες την πανεπιστημιακή Ιερουσαλήμ, είναι πως η κόντρα στο ΕΚΠΑ «κρύβει» τη διελκυστίνδα καθηγητών των παιδαγωγικών τμημάτων και της Φιλοσοφικής με πλούσιο δημόσιο λόγο. «Είναι πάγιο αίτημα των παιδαγωγικών να ενισχύσουν την παρουσία τους στο πανεπιστήμιο», ανέφερε χθες στην «Κ» πανεπιστημιακός της Φιλοσοφικής Αθηνών, διαβλέποντας πως «είναι τόσο μεγάλος ο όγκος των ενεργειών που πρέπει να γίνουν για να αρχίσει να εφαρμόζεται η ρύθμιση από τον Σεπτέμβριο 2023, που το υπουργείο Παιδείας δεν θα προλάβει να τις ολοκληρώσει πριν από την προκήρυξη των εθνικών εκλογών». «Δεν θέλουν να ξεβολευτούν, να χάσουν μαθήματα και συσχετισμούς ισχύος εντός της σχολής», αντιτείνει στην «Κ» στέλεχος του υπ. Παιδείας. Ειδικότερα, η σχετική ρύθμιση του νόμου 4957/2022 προβλέπει τα εξής:
• Σε κάθε ΑΕΙ, με απόφαση Συγκλήτου, μπορεί να λειτουργήσει ειδικό πρόγραμμα σπουδών παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας, η επιτυχής ολοκλήρωση του οποίου οδηγεί στη χορήγηση αντίστοιχου πιστοποιητικού. Το πρόγραμμα θα έχει ελάχιστη διάρκεια δύο ακαδημαϊκά εξάμηνα και θα αντιστοιχεί κατ’ ελάχιστον σε 60 πιστωτικές μονάδες.
• Το ειδικό πρόγραμμα θα παρέχεται με την επιμέλεια της σχολής ή τμήματος Επιστημών Αγωγής, που υπάρχει στο πανεπιστήμιο. Εάν δεν υπάρχει σχετικό τμήμα σε κάποιο ΑΕΙ, μπορεί να ιδρυθεί διιδρυματικό πρόγραμμα σπουδών. Σε κάθε ΑΕΙ μπορεί να λειτουργεί αποκλειστικά ένα ειδικό πρόγραμμα σπουδών παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας.
Με το νέο καθεστώς, όσοι φοιτητές θέλουν να λάβουν διδακτική επάρκεια για να διεκδικήσουν θέση σε σχολείο πρέπει να παρακολουθούν τα μαθήματα τμήματος Επιστημών Αγωγής.
• Στο πρόγραμμα γίνονται δεκτοί: α) ήδη φοιτητές σε διάφορα τμήματα (π.χ. Φυσικής, Μαθηματικών, Βιολογίας κ.λπ.), το πτυχίο των οποίων δίνει το δικαίωμα άσκησης επαγγελματικών δικαιωμάτων εκπαιδευτικού δευτεροβάθμιας, μεταδευτεροβάθμιας ή επαγγελματικής εκπαίδευσης. Προϋπόθεση να έχουν «περάσει» τα μαθήματα των τριών ετών και να έχουν συγκεντρώσει τουλάχιστον 180 πιστωτικές μονάδες (από τις 240 συνολικά για όλο το πρόγραμμα) και β) πτυχιούχοι «καθηγητικών» τμημάτων.
Συμπυκνώνοντας, με το νέο καθεστώς όσοι φοιτητές θέλουν να λάβουν διδακτική επάρκεια για να διεκδικήσουν θέση σε σχολείο πρέπει να παρακολουθούν τα μαθήματα τμήματος Επιστημών Αγωγής στο ΑΕΙ. Τώρα υπάρχουν σχετικά μαθήματα στο πρόγραμμα σπουδών κάθε τμήματος. Επίσης, εάν θέλουν να μπορούν να εργαστούν σε άλλες θέσεις πλην της εκπαίδευσης, πρέπει να ολοκληρώσουν τα τέσσερα έτη σπουδών και να παρακολουθήσουν ένα επιπλέον έτος παιδαγωγικά. Οσο για τις καθηγητικές σχολές, αυτές πρέπει να αναμορφώσουν το πρόγραμμά τους.
Η Φιλοσοφική Αθηνών από την πλευρά της λέει: «Η, βάσει του άρθρου 456 του Ν. 4957/2022, κατάργηση των ΦΕΚ από 31.8.2023 (σημείωση: πρόκειται για τα ΦΕΚ βάσει των οποίων όλα τα τμήματα της Φιλοσοφικής Αθηνών έχουν ειδικά μαθήματα παιδαγωγικού – διδακτικού περιεχομένου) δημιουργεί εύλογα μεγάλα προβλήματα, ιδίως για τους ήδη φοιτούντες, καθώς ανατρέπονται διασφαλισμένα (με βάση τα ισχύοντα κατά το έτος εισαγωγής τους) επαγγελματικά δικαιώματά τους, χωρίς μάλιστα, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, να έχουν εκδοθεί οι απαραίτητες εγκύκλιοι για τα ειδικά προγράμματα σπουδών που θα προσφέρουν τα μαθήματα παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας. Τα μαθήματα αυτά ορίζεται ότι θα έχουν φόρτο εργασίας 60 πιστωτικών μονάδων (ECTS), δηλαδή ενός έτους σπουδών, από 30 πιστωτικές μονάδες σήμερα. Πέρα από την υποβάθμιση των μαθημάτων του ειδικού γνωστικού αντικειμένου των τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής, τη μη επιστημονική τεκμηρίωση για αύξηση των μαθημάτων παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας από 30 σε 60 ECTS, δεν είναι επιστημονικά κατανοητός ο λόγος για τον οποίο η παρακολούθηση μαθημάτων ενός “Ειδικού Προγράμματος Σπουδών ΠΠΔΕ” προϋποθέτει επιτυχή εξέταση σε μαθήματα τριών ακαδημαϊκών ετών (σημείωση: η προϋπόθεση αυτή θα καθυστερήσει την αποφοίτηση πολλών φοιτητών). Τα μέλη της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ μεταξύ άλλων υποστηρίζουν ομόφωνα ότι τα ήδη εντεταγμένα στα υφιστάμενα και πιστοποιημένα προγράμματα σπουδών μαθήματα, που οδηγούν στην απόκτηση της ΠΔΕ, πρέπει να συνεχίζουν να αναγνωρίζονται ως παρέχοντα την παιδαγωγική και διδακτική επάρκεια».
Πώς θα έχουμε καλούς καθηγητές
Σύμφωνα με την κ. Δραγώνα, προτιμότερο σύστημα είναι το γαλλικό, στο οποίο οι πτυχιούχοι κάνουν πρακτική άσκηση σε σχολείο. Αλλη πρόταση είναι η ίδρυση μιας σχολής εκπαίδευσης για όλους τους υποψήφιους καθηγητές.
Οι φοιτητές και τα τμήματα
4,52% των φοιτητών στην Ελλάδα σπούδαζαν το 2020 σε τμήματα εκπαίδευσης, 13,04% σε τμήματα ανθρωπιστικών επιστημών και 9,77% σε φυσική και μαθηματικά
7,6% των φοιτητών στην Ε.Ε. σπούδαζαν το 2020 σε τμήματα εκπαίδευσης, 11,5% σε ανθρωπιστικές επιστήμες και 6,8% σε φυσικές επιστήμες
και μαθηματικά
28 τμήματα υπάρχουν στα ΑΕΙ σχετικά με αντικείμενο αμιγώς εκπαιδευτικό
68 τμήματα ΑΕΙ έχουν αντικείμενο από τις ανθρωπιστικές επιστήμες
44 τμήματα εντάσσονται στις φυσικές επιστήμες και στα μαθηματικά
ΑΠΟΨΕΙΣ
Αμεση εφαρμογή και χωρίς εξαιρέσεις
Του Αποστόλη Δημητρόπουλου*
Η ουσιαστική αναβάθμιση της αρχικής εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών, και της επιστημονικής παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισής τους, σύμφωνα με τις διεθνείς πρακτικές, είναι απαραίτητη. Αποτελεί την αναγκαία βάση για τη συνεχιζόμενη επιμόρφωση και επαγγελματική ανάπτυξή τους. Η ισχύουσα κατάσταση όπου κάθε τμήμα μπορούσε δήθεν να οργανώσει υψηλής ποιότητας τέτοια προγράμματα δεν μπορεί να είναι αποδεκτή. Η εφαρμογή του νέου νόμου για την παιδαγωγική και διδακτική επάρκεια πρέπει να προχωρήσει άμεσα και χωρίς εξαιρέσεις. Κωλυσιεργίες, μικροσυμφέροντα και ανταγωνισμοί στο εσωτερικό των πανεπιστημίων δεν έχουν θέση. Το υπουργείο να ολοκληρώσει το συντομότερο το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο. Aλλωστε, ο νέος νόμος δίνει πολλές νέες δυνατότητες. Πανεπιστημιακές σχολές όπως οι φιλοσοφικές και οι φυσικομαθηματικές πρέπει να αλλάξουν με το βλέμμα στο μέλλον. Χρειάζεται να συνεργαστούν, να σχεδιάσουν και να ανανεωθούν ριζικά, οργανώνοντας νέα προπτυχιακά προγράμματα, μόνες τους ή σε συνεργασία με άλλες σχολές. Προγράμματα που δίνουν προοπτική στους φοιτητές, διευρύνοντας τις επιλογές τους μετά την εισαγωγή τους στο πανεπιστήμιο και δίνοντας αληθινά και όχι κίβδηλα εφόδια.
Το δημογραφικό μας πρόβλημα είναι γνωστό, τεράστιο αλλά, δυστυχώς, δυσεπίλυτο. Οι ανάγκες μας σε εκπαιδευτικούς στο μέλλον δεν χωρούν σύγκριση με εκείνες του παρελθόντος. Οι νέοι το έχουν καταλάβει. Φαίνεται από τις μεταβολές των προτιμήσεων κλάδων σπουδών αρκετά χρόνια τώρα, στις θέσεις που έμειναν κενές, ακόμη και σε ιστορικές και εμβληματικές σχολές της χώρας, στα υψηλά ποσοστά εγκατάλειψης των σπουδών. Το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται, κρύβοντάς το κάτω από το χαλί. Τα πανεπιστήμια πρέπει να αλλάξουν. Το οφείλουν στους νέους και στη χώρα.
* Ο κ. Αποστόλης Δημητρόπουλος είναι τέως γενικός γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης.
Πιστοποίηση ΠΔΕ στη Φιλοσοφική
Του Αχιλλέα Χαλδαιάκη*
Σύμφωνα με τη σχετική απόφαση, η θέση της Φιλοσοφικής Σχολής για το ζήτημα της Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας (ΠΔΕ) είναι ότι πρέπει να παρέχεται α) εντός του χρονικού πλαισίου των προπτυχιακών σπουδών και με δυνατότητα συμμετοχής όλων των φοιτητών, β) δωρεάν, σε προοπτική διαχρονική, γ) χωρίς διαταραχή του status quo των προπτυχιακών σπουδών, δ) λαμβανομένων υπόψιν των ειδικών παιδαγωγικών αποχρώσεων των τμημάτων της σχολής. Ολα τα τμήματα της Φιλοσοφικής Σχολής έχουν ενσωματώσει στα προγράμματα προπτυχιακών σπουδών τους μαθήματα παιδαγωγικού – διδακτικού περιεχομένου, σύμφωνα με τα διεθνώς ισχύοντα επιστημονικά δεδομένα και εναρμονιζόμενα προς τις εκάστοτε προβλέψεις προηγουμένων νομοθετημάτων.
Η Φιλοσοφική Σχολή, ως κατεξοχήν «καθηγητική σχολή», κατευθύνει την πλειονοψηφία των αποφοίτων της προς τη δευτεροβάθμια και μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενισχύοντας μάλιστα συστηματικά την ΠΔΕ μέσω του Παιδαγωγικού Τμήματος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και του τμήματος Ψυχολογίας. Οι ρυθμίσεις που προβλέπονται στον νέο νόμο για την ΠΔΕ δεν μπορεί να αφορούν τη Φιλοσοφική Σχολή (και συνολικά τις «καθηγητικές σχολές»), τα προγράμματα σπουδών της οποίας προετοιμάζουν καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών τους μελλοντικούς αποφοίτους για το θεσμοθετημένο επαγγελματικό τους δικαίωμα, δηλαδή την απασχόλησή τους στη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση.
Ζητούμε να εξαιρεθούν τα τμήματα της Φιλοσοφικής Σχολής, τα οποία θα συνεχίσουν να πιστοποιούν την ΠΔΕ των αποφοίτων τους, ενδεχομένως βάσει ενός πίνακα μαθημάτων εγκεκριμένων και αξιολογημένων από αρμόδια επιτροπή, έτσι ώστε να μην απαιτείται περαιτέρω αναγνώρισή τους από οποιαδήποτε άλλη δομή.
* Ο κ. Αχιλλέας Χαλδαιάκης είναι κοσμήτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών.