Ο καπνός ταξιδεύει χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά!

Κάθε χρόνο εκατομμύρια δασικών πυρκαγιών συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Τα σωματίδια και οι αέριοι ρύποι που εκπέμπονται από αυτές τις φωτιές μπορούν να επηρεάσουν τόσο την ποιότητα του αέρα, αλλά και το κλίμα. Ωστόσο, οι μέχρι τώρα επιστημονικές μελέτες στην Ευρώπη έχουν δείξει μια σχετικά μικρή (λιγότερο από 10%) συνεισφορά αυτών των πυρκαγιών στα μέσα επίπεδα σωματιδιακής ρύπανσης και η οποία περιορίζεται σε μερικές δεκάδες χιλιόμετρα από την φωτιά.

Σε μια καινούργια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο διεθνές περιοδικό Nature  PJ: Climate and Atmospheric Sciences, ερευνητικές ομάδες του Ινστιτούτου Επιστημών Χημικής Μηχανικής του ΙΤΕ και του Τμήματος Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών έδειξαν ότι η συνεισφορά των δασικών πυρκαγιών στην ατμοσφαιρική ρύπανση της Ευρώπης το καλοκαίρι υποεκτιμάται δραματικά (4-7 φορές), καθώς εκτείνεται εκατοντάδες ή και χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τις αντίστοιχες εστίες φωτιάς. Η Δρ. Χριστίνα Βασιλακοπούλου με τους συνεργάτες της έδειξαν συνδυάζοντας μετρήσεις στην κεντρική Ελλάδα και υπολογιστικά μοντέλα χημικής μεταφοράς ότι τα σωματίδια που εκπέμπονται από τις φωτιές αντιδρούν γρήγορα στην ατμόσφαιρα, μεταλλάσσονται και χάνουν τα χημικά τους οργανικά ‘δακτυλικά’ αποτυπώματα. Αυτές οι χημικές αντιδράσεις λαμβάνουν χώρα ακόμα και μέσα σε λίγες ώρες έκθεσης στον καλοκαιρινό ήλιο και οδηγούν σε αύξηση τόσο της μάζας τους όσο και της τοξικότητάς τους. Ταυτόχρονα γίνεται δύσκολη η ανίχνευση τους με τις υπάρχουσες επιστημονικές τεχνικές.

Η πρωτοποριακή αυτή έρευνα έδειξε ότι ο αέρας που αναπνέουμε σε σχετικά καθαρές καλοκαιρινές ημέρες, χωρίς κάποια πυρκαγιά στην Ελλάδα, περιέχει σημαντικές συγκεντρώσεις νανοσωματιδίων που ξεκίνησαν από φωτιές που υπήρχαν τις προηγούμενες ημέρες ακόμα και χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά και άλλαξαν δραματικά (προς το χειρότερο) στο ταξίδι τους προς την πατρίδα μας. Σαν παράδειγμα μελετήθηκε μια μεγάλη πυρκαγιά στην Πορτογαλία οι εκπομπές της οποίας ταξίδεψαν μέσω του Ηνωμένου Βασιλείου, της Νορβηγίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας και πολλών ακόμη ευρωπαϊκών χωρών και τελικά έφτασαν στην Ελλάδα σχεδόν δύο εβδομάδες μετά την έναρξη της φωτιάς. Τα επίπεδα συγκέντρωσης αυτών των σωματιδίων είναι σχετικά χαμηλά, αλλά η έκθεσή μας σε αυτά είναι συνεχής κατά την διάρκεια του καλοκαιριού. Υπολογίσθηκε ότι αυτή η έκθεση οδηγεί σε 10-16 χιλιάδες θανάτους στην Ευρώπη κάθε καλοκαίρι.

Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ).

Αυξάνουν την τοξικότητα του αέρα

Η Δρ. Χριστίνα Βασιλακοπούλου ανέφερε ότι «τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μία αύξηση της έντασης και την συχνότητας των δασικών πυρκαγιών, με αρνητικές συνέπειες για την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε. Δυστυχώς οι πυρκαγιές αυτές, όπως δείξαμε σε αυτή την μελέτη, λόγω των ατμοσφαιρικών αντιδράσεων των εκπεμπόμενων ρύπων αυξάνουν την τοξικότητα του αέρα που αναπνέουν όλοι οι Ευρωπαίοι ακόμα και χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την πυρκαγιά».

Οι επιπτώσεις έχουν υποεκτιμηθεί

Η ερευνητική ομάδα αποτελείτο από τις Χριστίνα Βασιλακοπούλου, Αγγελική Ματραλή, Ξακουστή Σκυλλάκου, Μαρία Γεωργοπούλου, Ανδρέα Ακτύπη, Καλλιόπη Φλώρου, Χρήστο Καλτσονούδη, Ευαγγελία Σιούτη, Δαυίδ Πατουλιά και Ιωάννη Κιουτσιούκη (ΙΤΕ/ΙΕΧΜΗ και Πανεπιστήμιο Πατρών), Ευαγγελία Κωστενίδου (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο),  Agata Błaziak (Ακαδημία Επιστημών της Πολωνίας), Αθανάσιο Νένε (EPFL Ελβετίας και ΙΤΕ/ΙΕΧΜΗ), Στέφανο Παπαγιάννη και Κώστα Ελευθεριάδη (Δημόκριτος) και συντονίστηκε από τον καθ. Σπύρο Πανδή (Πανεπιστήμιο Πατρών και ΙΤΕ/ΙΕΧΜΗ).

Σύμφωνα με τον κ. Πανδής «η εργασία μας δείχνει ότι οι σημαντικές επιπτώσεις των πυρκαγιών στην υγεία των Ευρωπαίων έχουν υποεκτιμηθεί ιδιαίτερα. Αυτό κάνει ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη για τον περιορισμό τους».