Εξωδικαστικός Μηχανισμός: Καινοτόμο εργαλείο ρύθμισης οφειλών ή πολύπλοκο σύστημα;

Γράφει ο Κωνσταντίνος Λοτσάρης

Από την ψήφιση του νόμου 4738/2020 για τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό, έχει χυθεί πολύ μελάνι. Κάποιοι αναλυτές το θεωρούν πολύτιμο και καινοτόμο εργαλείο ρύθμισης του ιδιωτικού χρέους και κάποιοι άλλοι απλώς ένα ακόμα δαιδαλώδες γραφειοκρατικό σύστημα, όμοιο με τον εξωδικαστικό μηχανισμό της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ (Ν.4469/2017), το οποίο απέτυχε παταγωδώς.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Τον Οκτώβριο του 2020 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης ο νόμος 4738, γνωστός και ως Εξωδικαστικός Μηχανισμός. Η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με αίσθημα ευθύνης ανταποκρίθηκε στις ανάγκες της κοινωνίας και προχώρησε στην υλοποίηση ενός σημαντικού μεταρρυθμιστικού νομικού πλαισίου για την αναδιάρθρωση του ιδιωτικού χρέους. Υιοθέτησε τις βέλτιστες πρακτικές, ενσωματώνοντας στο εθνικό δίκαιο τις σχετικές διατάξεις της Οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 1023/2019 για τη ρύθμιση των οφειλών, ενισχύοντας παράλληλα την κουλτούρα πληρωμών. Ο νόμος τέθηκε σε πλήρη λειτουργία τον Ιούνιο του 2021.

Η εφαρμογή του εν λόγου μηχανισμού ρύθμισης των οφειλών δεν ήταν εύκολη υπόθεση, καθώς το νέο εγχείρημα αποσκοπούσε στο να αυτοματοποιηθεί ολόκληρη η διαδικασία και να εκμηδενίσει σχεδόν η ανθρώπινη παρέμβαση. Υπήρχε βεβαίως και η προηγούμενη άσχημη εμπειρία του νόμου ΣΥΡΙΖΑ (4469/2017) που καθιστούσε τον καθένα μας επιφυλακτικό. Ωστόσο, η θεμελιώδης διαφορά του νέου νόμου ήταν ότι είχε εστιάσει στις νέες τεχνολογίες και κυρίως στον αλγόριθμο από τον οποίο προκύπτει αυτόματα και αντικειμενικά η πρόταση ρύθμισης. Για το λόγο αυτό και παρά την πολύ σημαντική προεργασία που είχε λάβει χώρα στις υπηρεσίες του Υπουργείου Οικονομικών, διαπιστώθηκαν από τα πρώτα βήματα εφαρμογής του νέου εξωδικαστικού μηχανισμού τεχνικές δυσκολίες και μη αποτελεσματικές παράμετροι στο υπολογιστικό εργαλείο. Το Υπουργείο προχώρησε άμεσα στην αντιμετώπιση αυτών των δυσκολιών καθώς σύστησε τηλεφωνικό κέντρο εξυπηρέτησης και ειδική επιτροπή λύσεων αποκλειστικά για τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό.

Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι σε όλη τη διάρκεια εφαρμογής του νέου νόμου αναδεικνύονταν δυσκολίες και χρειάστηκαν να γίνουν όλο αυτό το χρονικό διάστημα ορισμένες διορθώσεις.

Σημαντικές αλλαγές

Αξίζει ωστόσο να τονισθεί ότι με τον πρόσφατο νόμο 5024/2023 αλλά και τις υπουργικές αποφάσεις 40953 και 40992 επήλθαν οι σημαντικότερες αλλαγές στην εν λόγω διαδικασία, με στόχο να καταστεί τελικά περισσότερο ελκυστική στους οφειλέτες. Πιο συγκεκριμένα, με τον Ν.5024/2023 θεσπίστηκε η υποχρέωση των χρηματοδοτικών φορέων αλλά και του οφειλέτη να αιτιολογούν τη μη συναίνεσή τους στην πρόταση ρύθμισης που προκύπτει από το υπολογιστικό εργαλείο. Αντίστοιχα με τις υπουργικές αποφάσεις 40953 και 40992 θεσπίστηκε η μείωση του επιτοκίου για τις ρυθμίσεις με τους φορείς του Δημοσίου (ΕΦΚΑ και ΑΑΔΕ) από κυμαινόμενο επιτόκιο Euribor τριμήνου + 5% σε σταθερό επιτόκιο 3%. Η εν λόγω τροποποίηση ήταν ιδιαίτερα σημαντική εάν ληφθεί υπόψη ότι το Euribor τριμήνου αγγίζει οριακά πλέον το 4%. Επίσης σημαντική αλλαγή ήταν η κατάργηση του όρου της ύπαρξης δύο τουλάχιστον πιστωτών. Πλέον, μπορεί κάποιος να υποβάλει αίτηση υπαγωγής στον εξωδικαστικό μηχανισμό ακόμη και εάν οφείλει σε ένα μόνο τραπεζικό ίδρυμα, αρκεί το ποσό της οφειλής να υπερβαίνει το ποσό των 10.000 ευρώ.

Οι παραπάνω βελτιώσεις κατέστησαν ακόμα πιο ελκυστική την εν λόγω διαδικασία αντιμετώπισης και ρύθμισης των οφειλών των φυσικών και νομικών προσώπων. Αξίζει ωστόσο στο σημείο αυτό να αναφερθεί στο που είμαστε τώρα. Με βάση τα τελευταία στοιχεία, στο τέλος Σεπτεμβρίου 2023 είχαν πραγματοποιηθεί μέσω του Εξωδικαστικού Μηχανισμού περισσότερες από 8.800 ρυθμίσεις για συνολικές οφειλές ύψους 3.24 δις ευρώ. Μόνο τον μήνα Σεπτέμβριο υλοποιήθηκαν 856 νέες ρυθμίσεις οφειλών, πολύ υψηλότερα από το μέσο όρο των τελευταίων πέντε μηνών. Το πιο αισιόδοξο ωστόσο στοιχείο είναι ότι και τον μήνα Οκτώβριο είχαμε νέο ιστορικό υψηλό στις επιτυχείς ρυθμίσεις οι οποίες ξεπέρασαν τις 1.200. Διαπιστώνεται δηλαδή ότι ο Εξωδικαστικός Μηχανισμός έχει ξεπεράσει τις αρχικές ¨βρεφικές ασθένειες¨ και τους τελευταίους μήνες έχει σημειώσει αλματώδη ανάπτυξη στη χρήση του.

Είμαστε ωστόσο απόλυτα ικανοποιημένοι με την ομολογουμένως σημαντική αύξηση στις νέες ρυθμίσεις? Φυσικά και όχι. Υπάρχει ακόμα πολύ δρόμος που πρέπει να διανύσουμε προκειμένου να ισχυρισθεί κανείς ότι επιλύθηκε το θέμα ρύθμισης του ληξιπρόθεσμου ιδιωτικού χρέους. Η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τα αρμόδια Υπουργεία προσπαθούν διαρκώς για τη βελτίωση της διαδικασίας, περιφρουρώντας ωστόσο παράλληλα την κουλτούρα πληρωμών.

Το πολυνομοσχέδιο

Στην κατεύθυνση αυτή κινείται και το νέο πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών που τέθηκε την περασμένη Πέμπτη 9 Νοεμβρίου σε δημόσια διαβούλευση και θα διαρκέσει έως και την Τετάρτη 22 Νοεμβρίου. Συγκεκριμένα, τα πιο βασικά σημεία περαιτέρω βελτίωσης του εξωδικαστικού μηχανισμού είναι τα παρακάτω:

1. Βελτιώνεται ο μαθηματικός τύπος – αλγόριθμος για δάνεια με εμπράγματη εξασφάλιση προκειμένου να αυξηθεί το «κούρεμα» της οφειλής για όλους τους δανειολήπτες και όχι μόνο τους ευάλωτους. Με τη νέα ρύθμιση το «κούρεμα» για τα δάνεια που καλύπτονται με εμπράγματη ασφάλεια αυξάνεται, έως και κατά 28%, σε σχέση με το ισχύον καθεστώς. Η συνολική διαγραφή μπορεί να ανέλθει στο 67,5%.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: σε οφειλή ύψους 100.000 ευρώ με ακίνητο εξασφάλισης αξίας 50.000 ευρώ, με τον εξωδικαστικό σήμερα ο οφειλέτης καλείται να πληρώσει 45.220 ευρώ δηλαδή λαμβάνει διαγραφή 54,8%. Με τη νέα ρύθμιση θα πληρώσει 32.500 ευρώ, δηλαδή συνολική διαγραφή 67,5%.

2. Ορίζεται σταθερό 3% για 3 έτη το επιτόκιο για όλες τις ρυθμίσεις. Σήμερα το επιτόκιο για τα χρέη προς τράπεζες και servicers είναι Euribor + 2,5% για εξασφαλισμένες οφειλές και Euribor + 3% για μη εξασφαλισμένες οφειλές. Όπως αναφέρθηκε ήδη παραπάνω, για τις ρυθμίσεις χρεών προς το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης ήταν ήδη από τις αρχές του έτους σταθερό 3%.
3. Αυτόματα και υποχρεωτικά θα πρέπει να γίνεται δεκτή η πρόταση αναδιάρθρωσης του χρέους των ευάλωτων οφειλετών από το σύνολο των πιστωτών (χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, servicers, Δημόσιο).

*Ο Κωνσταντίνος Λοτσάρης είναι MSc Οικονομολόγος, μέλος του Δ.Σ. του Οικονομικού Επιμελητηρίου ΒΔ Πελοποννήσου και Δ. Ελλάδας με τη Δημοκρατική Κίνηση Οικονομολόγων (ΔΗ.ΚΙ.Ο) (εκ νέου Υποψήφιος) και Υπεύθυνος Τομέα Οικονομίας ΔΕΕΠ ΝΔ ΑΧΑΙΑΣ

Διαφάνεια, αντικειμενικότητα και αμεσότητα

Επομένως, ο Εξωδικαστικός Μηχανισμός ήρθε για να μείνει όχι γιατί αποτελεί Κυβερνητική επιλογή αλλά γιατί είναι ένα καινοτόμο εργαλείο ρύθμισης με διαφάνεια, αντικειμενικότητα και αμεσότητα, το οποίο καλύπτει ουσιαστικές ανάγκες της κοινωνίας μας. Ο δανειολήπτης που έχει πραγματική δυσκολία στην εξυπηρέτηση του χρέους του πρέπει να προστρέξει στις ευεργετικές διατάξεις του Ν.4738/2020, όπως έχουν αυτές έχουν τροποποιηθεί και θα τροποποιηθούν περαιτέρω με το νέο πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών. Αποτελεί ουσιαστική ευκαιρία οριστικής διευθέτησης των οφειλών για τους δανειολήπτες που έχουν πραγματική ανάγκη, ενώ οδηγεί παράλληλα σε κουλτούρα πληρωμών καθώς δεν καλύπτει τους στρατηγικούς κακοπληρωτές.

Στο σημείο αυτό ωστόσο πρέπει να τονισθεί ότι σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα με τις όποιες βελτιώσεις πραγματοποιηθούν στην εν λόγω διαδικασία του Εξωδικαστικού Μηχανισμού, απαιτείται πάντα η συνεργασία και η καθοδήγηση από άρτια καταρτισμένους και έμπειρους επαγγελματίες. Λόγω της αυξημένης σπουδαιότητας της διαδικασίας ρύθμισης των οφειλών μας, ο δανειολήπτης πρέπει να απευθύνεται σε εξειδικευμένο σύμβουλο ο οποίος θα αναλάβει την υποβολή, την παρακολούθηση και την ολοκλήρωση της αίτησης ρύθμισης. Για το λόγο αυτό πολλοί συνάδελφοι, Μέλη του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας έχουν εξειδικευτεί στον Εξωδικαστικό Μηχανισμό καθώς έχουν λάβει την κατάλληλη εκπαίδευση και έχουν διαχειριστεί πλήθος αιτήσεων τα τελευταία έτη. Αποτελούν συνεπώς τους καλύτερους εν δυνάμει συνεργάτες για τους δανειολήπτες που επιθυμούν να ρυθμίσουν τις οφειλές τους.