Σεξουαλικά εγκλήματα, διαδίκτυο και παιδική πορνογραφία

 Μια πολύ ενδιαφέρουσα και άκρως εμπεριστατωμένη εισήγηση για τα σεξουαλικά εγκλήματα, το διαδίκτυο και την παιδική πορνογραφία έκανε η Πατρινή δικηγόρος και μέλος του Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου Πατρών, στο πλαίσιο του 22^ου Επιστημονικού Συνεδρίου της Ένωσης Ποινικολόγων – Μαχόμενων Δικηγόρων που φιλοξενήθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο στην Πάτρα.

Το πλήρες κείμενο της εισήγησής της έχει ως εξής: «Η ολοκληρωτική επικράτηση της πληροφορίας και της πληροφορικής επιστήμης έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο σκέπτεται και ενεργεί ο μέσος κοινωνός, μεταβάλλοντας τελικά τα ήθη, τη συμπεριφορά, τον πολιτισμό του ακόμα και την εγκληματική του δραστηριότητα.

Όλο και περισσότερες αξιόποινες πράξεις που τιμωρούνται από την ποινική νομοθεσία, τελούνται πλέον και με την χρήση υπολογιστών και σχεδόν κατά κανόνα με την χρήση του διαδικτύου.

Στην κατηγορία αυτών των εγκλημάτων (των τελουμένων και μέσω διαδικτύου) υπάγεται και το αδίκημα της παιδικής πορνογραφίας που τυποποιείται στο άρθρο 348^Α ΠΚ, στην §2 του άρθρου δε τυποποιείται και η τέλεση του βασικού αδικήματος «μέσω πληροφοριακών συστημάτων».

Σε εκτέλεση των υποχρεώσεών του σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, ο Έλληνας νομοθέτης εισήγαγε με το Ν. 3064/2002 το έγκλημα της παιδικής πορνογραφίας στον Ελληνικό ΠΚ (αρ.348^Α). Πρόκειται για μια σχετικώς «νεαρή» διάταξη, η οποία έχει ήδη υποστεί 5 τροποποιήσεις, με αποτέλεσμα να γεννώνται συνεχώς προβλήματα διαχρονικού δικαίου. Από την άλλη βέβαια, οι συνεχείς αλλαγές, δείχνουν ακριβώς ότι πρόκειται για ένα έγκλημα που βρίσκεται ακόμα υπό διαμόρφωση, τόσο στη φαινομενολογία όσο και στην τυποποίησή του.

Τόσο το ευρωπαϊκό θεσμικό υπόβαθρο, όσο και αυτό καθεαυτό το άρθρο 348^Α ΠΚ θεωρείται ότι αποσκοπούν στην προστασία της γενετήσιας ζωής από την οικονομική της εκμετάλλευση και των ανηλίκων από την σεξουαλική εκμετάλλευση, ή, ακόμα, και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Η θέση η οποία υιοθετείται από τα δικαστήρια ουσίας στην χώρα μας είναι ότι πρόκειται για την προστασία του εννόμου αγαθού της σεξουαλικής αυτοδιάθεσης των ανηλίκων, υπό την ειδικότερη όψη της ακώλυτης/αδιατάρακτης σεξουαλικής ανάπτυξής τους.

Στην παράγραφο 1 του άρθρου 348^Α ΠΚ προβλέπεται η βασική μορφή του εγκλήματος. Στην παρ. 2 προβλέπεται απλώς διακεκριμένη μορφή του εγκλήματος με την τέλεση των πράξεων «μέσω πληροφοριακών συστημάτων». Το έγκλημα αυτό, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή. Η διάταξη αυτή προβλέπει αδίκημα πλημμεληματικού βαθμού, αφηρημένης διακινδύνευσης καθότι όπως έχει κριθεί με την 831/2019 Εφ. Θεσσαλ «ο κίνδυνος δεν περιγράφεται ούτε ως υπαρκτός ούτε ως δυνάμενος να υπάρξει», υπαλλακτικώς μικτό «αφού πραγματώνεται ένα μόνο έγκλημα ανεξάρτητα με τον αριθμό των μορφών με τις οποίες εμφανίζεται τούτο, η δε συνδρομή περισσότερων μορφών λαμβάνεται υπ΄ όψιν κατά την επιμέτρηση της ποινής», με αυστηρότερο πλαίσιο ποινής από εκείνο της παραγράφου 1. Οι ως άνω πράξεις εκτιμώνται ως επιβαρυντικές, λόγω της μεγάλης ευχέρειας προσβάσεως στο διαδίκτυο.

Επειδή η συγκεκριμένη ποινική διάταξη καλύπτει εξαιρετικά μεγάλο αριθμό διαφορετικών αδικημάτων, για να είναι σε θέση να εκφράσει τους διαφορετικούς βαθμούς βαρύτητας, θα ήταν πρόσφορη μια ευρύτερη διαφοροποίηση του ύψους των ποινών. Πλην όμως, ο ημεδαπός νομοθέτης δεν προβαίνει σε αξιολόγηση των μερικότερων πράξεων εκτιμώντας την ιδιαίτερη απαξία καθεμιάς, τιμωρώντας -όπως θα ήταν λογικό- ως μεγαλύτερης βαρύτητας μερικότερη πράξη την παραγωγή υλικού παιδικής πορνογραφίας, ως μέσης βαρύτητας τις μερικότερες πράξεις της διανομής/διάδοσης/μετάδοσης/προσφοράς/παροχής/διάθεσης και ως μικρότερης βαρύτητας τις μερικότερες πράξεις της απόκτησης/κατοχής/απόκτησης πρόσβασης σε υλικό παιδικής πορνογραφίας. Περαιτέρω, δεν υπάρχει εμφανής ποινική διαφοροποίηση με βάση τα ακόλουθα κριτήρια: α) το είδος του πορνογραφικού υλικού (softcore – hardcore pornography, β) την ποσότητα, γ) την ηλικία των ανηλίκων, δ) τον τρόπο απόκτησης του υλικού, ε) τον σκοπό της τυχόν περαιτέρω διακίνησής του, στ) την ηλικία των προσώπων στα οποία ο δράστης αποστέλλει το υλικό και, ζ) τον ειδικότερο– πρωταγωνιστικό ή μη– ρόλο τον οποίο διαδραματίζει ο χρήστης του πορνογραφικού υλικού σε σχέση με άλλους παραγωγούς/χρήστες/διακινητές τέτοιου υλικού. Αντιθέτως, παραγνωρίζοντας την κατοχυρωμένη στο αρ. 25παρ.1 εδ.β του Συντάγματος αρχή της αναλογικότητας, το άρθ. 348^Α ΠΚ πραγματοποιεί μόνο μια διάκριση ως προς το πλαίσιο ποινής των μερικότερων πράξεων και δη μεταξύ, αφενός μεν συλλήβδην των πράξεων της παρ. 2 οι οποίες απειλούνται με «φυλάκιση τουλάχιστον 2 ετών και χρηματική ποινή», αφετέρου δε της πράξης της απόκτησης πρόσβασης της παρ.6 η οποία απειλείται με «φυλάκιση έως 3 έτη ή χρηματική ποινή». Τέτοιου είδους ποινικοποιητικές ανισότητες όμως, καθίσταται πρόδηλο ότι είναι δικαιοπολιτικά άστοχες και αποδυναμωμένες σε επίπεδο εκφοβισμού, καθώς αντιστρατεύονται μια βασική αρχή της αντεγκληματικής πολιτικής, διατυπωμένη ήδη από την εποχή του Διαφωτισμού. Ότι, δηλαδή, οι ποινές θα πρέπει να κλιμακώνονται με βάση την απαξία της εκάστοτε αξιόποινης συμπεριφοράς, έτσι ώστε ο υποψήφιος δράστης να προτιμά εν τέλει τη διάπραξη ενός ήσσονος σημασίας αδικήματος αντί για ένα αδίκημα μείζονος σημασίας που τιμωρείται αυστηρότερα.

Παρατηρείται, λοιπόν, η άτακτη νομοθέτηση, η κατευθυνόμενη από την συγκυρία και την δημοσιότητα και τούτο δημιουργεί δικαιικές αστοχίες και δυστοπικές καταστάσεις, εις βάρος όχι μόνο των κατηγορουμένων, αλλά και του δικαίου και των ίδιων των θυμάτων των ως άνω εγκλημάτων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το φαινόμενο της παιδικής πορνογραφίας έχει σοβαρότατες εγκληματολογικές, ποινικές και κοινωνικές προεκτάσεις, εντάσσεται δε στο ευρύτερο πλαίσιο της γενετήσιας εκμετάλλευσης, εμπορίας και κακοποίησης ανηλίκων. Σε επίπεδο κοινωνίας, η ουσιαστική επίλυση του εν λόγω προβλήματος είναι δυνατή μόνο εάν αντιμετωπισθούν τα αίτια, όπως η φτώχεια και η υπανάπτυξη, που συμβάλλουν στο ευάλωτο των παιδιών ως προς την εμπορία των παιδιών, την παιδική πορνεία, την παιδική πορνογραφία και τον παιδικό σεξουαλικό τουρισμό».