Η Αχαΐα της σταφίδας-Την περίοδο που ο «μαύρος χρυσός» της Βοστίτσας αναδείκνυε βουλευτές, δημάρχους, εμπόρους, επιχειρηματίες και… ψηφοφόρους

Οι εκλογικοί κατάλογοι προσφέρουν ιδιαίτερα χρήσιμες πληροφορίες γιατί είναι συστηματικοί και ομοιόμορφοι.

Μελετημένοι εξαντλητικά και συνολικά, προσφέρουν
στέρεα ιστορικά στοιχεία γύρω από τον πλούτο και την ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή κατά το 19ο αιώνα, αποτέλεσμα της ευμάρειας που επέφερε το εξαγωγικό εμπόριο της μαύρης σταφίδας.
Η ιστορικός Έλλη Δρούλια παρουσίασε το απόγευμα της περασμένης Παρασκευής 1ης
Οκτωβρίου, στο Πολύκεντρο συνεδριακό κέντρο του Αιγίου και στα πλαίσια του συνεδρίου της ΔΗΚΕΠΑ και του Οργανισμού «Πριμαρόλια» -με γενικό τίτλο «Μαύρη σταφίδα: η συμβολή της στο σύγχρονο ελληνικό κράτος»- την έρευνά της σε μια ομιλία με αντικείμενο «Τα επαγγέλματα της σταφίδας».
Μελετώντας τον αναθεωρημένο Εκλογικό Κατάλογο του Δήμου Πατρών του έτους 1874 (διά το έτος 1875) που υπογράφει ο δήμαρχος Πάρεδρος Π. Ρουπακιώτης (1η Ιουλίου 1875) μπόρεσε να αναλύσει τα επαγγέλματα.
«Τα όρια μεταξύ αγροτικού κόσμου και αστικού χάνουν την αυστηρή τους διαχωριστική γραμμή. Η σταφίδα ενώνει την επαγγελματική διαστρωμάτωση χάρη στην αλυσίδα εργασιών που απαιτεί. Απαραίτητος κρίκος είναι οι μεταφορές από το χωράφι στα σταφιδεργοστάσια επεξεργασίας και από εκεί στο λιμάνι» εξήγησε η ιστορικός.
TA EΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ
Αγωγιάτες, αμαξηλάτες, αμαξοποιοί και έξι αμαξάδες, καροτσέρηδες και αχθοφόροι. Εργάτες πλοίαρχοι και ναύτες, μιας και η σταφίδα φορτωνόταν από τις σταφιδαποθήκες σε πλοία για διάφορους προορισμούς, περιλαμβάνονται στον Εκλογικό Κατάλογο με τα 7.556 ονόματα ψηφοφόρων της Πάτρας.
Από τις τάξεις των τεχνιτών υλικών συσκευασίας υλοτόμοι, μαραγκοί, ξυλέμποροι, ξυλουργοί απαραίτητοι για την κατασκευή των ξύλινων κιβωτίων συσκευασίας, κασελάδες και καλαθοποιοί, βαγενάδες, πλήθος βαρελοποιών, σπαγαδώροι, σχοινάδες, σχοινοπλέκτες, ταινιοπλέκτες, σταμπαδώροι, και πέντε στιβαδώροι συμπληρώνουν τη λίστα. Η γυναικεία εργασία και η συνεισφορά της στην ανάπτυξη του εμπορίου της σταφίδας θα παραμείνει στην σκιά καθώς το δικαίωμα της ψήφου θα κατακτηθεί από τις Ελληνίδες μετά τα μέσα του 20ού αιώνα.
Σύμφωνα με την κ. Δρούλια «είναι αδιαμφησβήτητο γεγονός ότι υπήρξε σημαντική και σε ορισμένα στάδια (πρόπλυση, απομίσχωση, τυποποίηση, συσκευασία), ήταν αποκλειστικά γυναικεία υπόθεση. Επαγγέλματα που δεν εμφανίζονται καθόλου στον εκλογικό κατάλογο.
ΓΕΩΡΓΟΙ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΟΙ
Έντεκα σελίδες του Καταλόγου καταλαμβάνουν οι γεωργοί και σχεδόν δέκα οι κτηματίες. Η αγροτική τάξη, οι γεωργοί, παράλληλα με την καλλιέργεια της σταφίδας καλλιεργούσαν και άλλα προϊόντα. Έμποροι σταφίδας κατέλαβαν θέσεις στην Δημόσια Διοίκηση, ίδρυσαν ασφαλιστικές εταιρείες («κινδυνασφαλιστικές») κατέλαβαν θέσεις στα πολυμελή συμβούλια και κατείχαν μετοχές σε εταιρείες. Ο Κατάλογος αποκαλύπτει επτά διευθυντές Ασφαλιστικής. Με την βοήθεια ίδρυσαν και οινοποιητικές εταιρείες, στις οποίες εργάστηκαν ως σύμβουλοι, διευθυντές ή και κατείχαν μετοχές.
Η ΥΦΕΣΗ
Με βάση το ιστορικό περίγραμμα της κ. Δρούλια, τα χρόνια 1874-1875 η οικονομία της σταφίδας περνούσε σε μια περίοδο ύφεσης. «Μετά από έναν κύκλο ανοδικής πορείας που διήρκεσε έως το 1864, το 1868 ξεκίνησε μια πτωτική τάση που συνδέεται με περίοδο κρατικών οικονομικών δυσχερειών γενικότερα. Το 1873 κυριάρχησε ανασφάλεια και φόβος ότι ίσως η κρίση δεν θα ξεπερνιόταν εντέλει και ότι είχε εγκατασταθεί και μετατραπεί σε μόνιμη πραγματικότητα» ανέφερε χαρακτηριστικά. «Οι πτωχεύσεις δεν κάνουν εξαιρέσεις και σε μεγάλους κατεστημένους εμπορικούς οίκους με παρελθόν και παράδοση στο εμπόριο της σταφίδας. Τέτοια ήταν και η περίπτωση του οίκου Πετσάλη. Η γαλλική αγορά ήρθε να σώσει την κατάσταση το 1878. Ο νέος κύκλος της σταφίδας θα ξανακλείσει με νέα κρίση τα χρόνια 1893-1894, με μεγάλες αδιάθετες ποσότητες σταφίδας και την πτώχευση που έφερε τον Διεθνή Οικονομικό έλεγχο» τόνισε η ομιλήτρια.
ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Κτηματίες πρώτα και έμποροι στην συνέχεια, μεταπήδησαν στο πεδίο της τοπικής και κεντρικής σκηνής του πολιτικού στίβου. Πρώτος δήμαρχος Πατρών (1836-1837) ήταν ο κτηματίας Ιωάννης Ασημάκη Ζαΐμης (1797-1882). Χρημάτισε και δημοτικός σύμβουλος το 1841 και βουλευτής Καλαβρύτων. Έμποροι ορίσθηκαν νομάρχες όπως η περίπτωση του Ρούφου Μπενιζέλου (1795-1868) που κατείχε την θέση νομάρχη Ήλιδος και Σύρου τα έτη 1828-1831. Χρημάτισαν και βουλευτές όπως οι: Περικλής Καλαμογδάρτης το 1859 και 1859 και Παναγιώτης Παπαδιαμαντόπουλος το 1847. Τέλος κατείχαν και κυβερνητικούς θώκους.
Ο Μπενιζέλος Ρούφος που υπήρξε Υπουργός Εσωτερικών το 1848, μέλος της Αντιβασιλείας το 1862-1863 και Πρωθυπουργός το 1863, 1865-1866. «Στον Εκλογικό Κατάλογο του 1874 ο Περικλής Γεωργίου Καλαμογδάρτης (Πάτρα 1818-1887) δηλώνεται με την πολιτική του ιδιότητα «Δήμαρχος» και όχι ως κτηματίας και σταφιδέμπορος. Για τα αστικά επαγγέλματα (τραπεζίτες, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, εισαγωγείς, ασφαλιστές) το εμπόριο της σταφίδας αποτελούσε την σημαντικότερη ύλη του ενδιαφέροντός τους αλλά οι έμποροι μαζί με τους κτηματίες πρώτης, δεύτερης και τρίτης γενιάς με σπουδές στην Ελλάδα και την Ευρώπη, συχνά μεταπηδούσαν στον δημόσιο χώρο με σκοπό να καταλάβουν θέσεις στα τοπικά κοινά ή και την κεντρική πολιτική σκηνή» τόνισε η κ. Δρούλια.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η επιλογή του θέματός γύρω από τα επαγγέλματα της σταφίδας έχει την αφετηρία της σε επιλογές που φαίνεται να είχε κάνει ο παππούς της ιστορικού Κωνσταντίνος-Ανδρέας Δρούλιας (1896-1976). Απόφοιτός της Νομικής, όπως ο πατέρας του Ανδρέας Κων. Δρούλιας πριν από αυτόν, επιμορφώθηκε και καταπιάστηκε με μια σειρά από άλλες ασχολίες που εν τέλει όλες συνδέονταν με την σταφίδα.