Κριτικής σκέψης το ανάγνωσμα (Από τη ΔΟΕ μέχρι τον Zuckerberg)

Του Νίκου Κοτοπούλη

Η κριτική σκέψη γεννήθηκε στην Ελλάδα. Πατέρας της ο Αριστοτέλης(1). Από την Ελλάδα τον πήρε η Ευρώπη όταν 1800 χρόνια μετά το θάνατο του κορυφαίου Σταγειρίτη φιλοσόφου άρχισε να διαβάζει τα συγγράμματα του χρησιμοποιώντας τα άλλοτε για πνευματική πρόοδο άλλοτε για προσάναμμα στο τζάκι.

Εν τω μεταξύ εμείς ξεχάσαμε τον Αριστοτέλη και την κριτική σκέψη:

1.Η ΔΟΕ στέλνει σε όλα τα σχολεία της χώρας κείμενο μη δημοσιοποιήσιμο το οποίο “έχει σκοπό να διατηρήσει το κριτικό πνεύμα των εκπαιδευτικών… οι οποίοι θα καταθέσουν ως ενιαίο κείμενο του Συλλόγου Διδασκόντων… τα κείμενα της Ομοσπονδίας για στόχους και τίτλους σχεδίων δράσης, χωρίς καμία διαφοροποίηση, εξειδίκευση, συμπλήρωση”

2.Το υπουργείο εισάγει αντιγραμμένα από την Ευρώπη χωρίς κριτική επεξεργασία επί της ουσίας σχέδια αυτό αξιολόγησης εκπαιδευτικού έργου και εκπαιδευτικών και σχέδια εργαστηρίων δεξιοτήτων, τα οποία είναι προκατασκευασμένα ως προς το πλαίσιο, τους στόχους, τους άξονες, και σύμφωνα με τις οικονομικές απαιτήσεις ΟΟΣΑ και ΕΣΠΑ.

3.Οι γονείς, χωρίς παιδαγωγική υποστήριξη προσπαθούν να διακρίνουν με κριτική σκέψη ποιος έχει δίκιο η Υπουργός, η ΔΟΕ, η οι Εκπαιδευτικοί.

4.Τα ΜΜΕ, βομβαρδίζονται με τις διαφορετικές απόψεις καθενός, διευκολύνοντας τη διάχυση των απόψεων, χωρίς να έχουν πάντα τη δυνατότητα ή τη θέληση ανεξάρτητης ορθολογικής συνολικής κριτικής όλων των απόψεων.

5.Οι εκπαιδευτικοί θέλουν την αξιολόγηση με μερικά “αλλά” χωρίς οι περισσότεροι να έχουν κάνει σοβαρή ορθολογική προσέγγιση του συνολικού πλαισίου και διότι δεν τους ρωτάει ποτέ κανένας για τίποτα, ούτε το υπουργείο Παιδείας, ούτε η ΔΟΕ, ούτε ο ΟΟΣΑ. 6.Οι μαθητές παρακολουθούν τα δρώμενα λαμβάνοντας μαθήματα μη κριτικής σκέψης εν πολλοίς.

6.Οι σοφοί του Ερωτηματολόγιου ΡΙΖΑ θέλουν να μας διδάξουν την κριτική σκέψη που όψιμα ανακάλυψαν μέσα από την αντικατάσταση γνωσιολογικών προτεραιοτήτων που θεμελιώνουν τον ανεξάρτητο κριτικό λόγο με μη σταθμισμένους στην ελληνική κουλτούρα και πολιτιστική παράδοση δείκτες δεξιοτήτων απαραίτητων όχι τόσο για κριτική σκέψη αλλά για εξυπηρέτηση της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.

7.Ο μοναδικός που μας εξηγεί με σαφήνεια προς που βαδίζουμε είναι ο Μark Zuckerberg που μας προτείνει τη λύση: Τι την θέλετε την κριτική σκέψη . Εγώ σας δίνω το metaverse.

8. Γράφοντας αυτά δεν είμαι βέβαιος ότι υπηρετώ τον κριτικό λόγο ο οποίος καλλιεργούμενος σε βάθος οδηγεί στη συνάντηση με το Λόγο. Γιατί τα γράφω: γιατί φοβάμαι αυτά που θα γίνουν για μένα χωρίς πραγματικα εμένα. Η λύση: η δημιουργική διαφωνία, η συνεργασία, ο δημόσιος δημοκρατικός αληθινός διάλογος με σεβασμό και κατανόηση της άλλης άποψης και η μελέτη του Αριστοτέλη και όσων είναι αντάξιοι του.

Και κυρίως να μην περιμένουμε από άλλους να μας δώσουν το σύνθημα και πως να σκεφτούμε. Σίγουρα αυτό θα μας κοστίσει. Αλλά θα έχουμε κερδίσει την πραγματική μας ελευθερία. Αυτή που το υπουργείο Σκέψης στο 1984 του Όργουελ είχε αποστολή να καταργήσει. Νίκος Κοτοπούλης ΜSc Διευθυντής του 9ου Δημοτικού Σχολείου Πατρών “Γεώργιος Γλαρακης” (1)Ο πρώτος παλαιοτερος ορισμός της κριτικής σκέψης ανήκει στον Αριστοτέλη , σχετίζεται με τις Κατηγορίες του ( ποιος, πότε, που, πως, τι, γιατί, κεισθαι… ) και θα μπορούσε να συμπυκνωθει στη φράση του” Δεν γνωρίζουμε την αλήθεια αν δεν έχουμε γνώση της αιτίας”

Ο πρώτος νεότερος ορισμός ανήκει στον John Dewey, πατέρα της σύγχρονης Κριτικής Σκέψης: “Ενεργητική, επίμονη και προσεκτική σκέψη πάνω σε κάθε πίστη ή υποτιθέμενη γνώση, υπό το φως των λόγων που το υποστηρίζουν και το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει”. Στη σχολική τάξη,οι εκπαιδευτικοί ,για να υλοποιήσουμε την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης στους μαθητές μας χρησιμοποιουμε τεχνικές οπως χαρτογράφηση επιχειρημάτων, μάθηση βασισμένη σε συνθετικές εργασίες, φιλοσοφία για παιδιά, ομαδικές συζητήσεις, ενεργή μάθηση, αναλυτική- συνθετική προσέγγιση κλπ)