Με τους τρόπους του ’73 μετά από πενήντα χρόνια

Το Φεβρουάριο του 1973 έγινε η κατάληψη της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών από φοιτητές. Λίγους μήνες αργότερα, το Νοέμβριο του 1973 έγινε, επίσης από φοιτητές, η κατάληψη του Πολυτεχνείου.

Αυτές οι δύο καταλήψεις αποτελούν τα αρχέτυπα, τις μήτρες όλων των καταλήψεων αλλά και το ιδρυτικό τους μύθο. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν σημειωθεί χιλιάδες καταλήψεις και έχουν κατά καιρούς καταληφθεί τα πάντα. Πανεπιστήμια, Λύκεια, Γυμνάσια, υπουργεία, εργοστάσια, καταστήματα, ξενοδοχεία, εθνικές οδοί κι ότι άλλο βάλει ο νους.

Μερικές μάλιστα καταλήψεις έχουν αποκτήσει μόνιμο χαρακτήρα, όπως αυτή του Παραρτήματος του Πανεπιστημίου στη οδό Κορίνθου, εδώ στη Πάτρα. Αυτή είναι μια εσαεί κατάληψη.
Επί πλέον ο όρος «κατάληψη» έχει αποκτήσει μια θρησκευτική διάσταση. Κάθε κατάληψη παραπέμπει στο ιδρυτικό της μύθο και περίπου καθαγιάζεται. «Εμπρός για της γενιάς μας τα Πολυτεχνεία» και «ένα-δύο-τρία πολλά Πολυτεχνεία» είναι δύο απολύτως ενδεικτικά συνθήματα που έχουν ακουστεί.
Το να έχεις πάρει μέρος τουλάχιστον σε μια κατάληψη είναι κάτι σαν τελετή ενηλικίωσης για τους νεότερους και σαν έκδοση πιστοποιητικού αγωνιστικότητας για τους πιο μεγάλους σε ηλικία. Αυτά τα δύο οφείλουν να τα έχουν στο βιογραφικό τους όλοι οι άνθρωποι που σέβονται στοιχειωδώς το εαυτό τους.
Ας γυρίσουμε για λίγο ακόμα στις καταλήψεις του 1973. Στη χώρα επικρατούσε στρατιωτική δικτατορία και δεν υπήρχε καμιά «νόμιμη» δυνατότητα για να ακουστεί η φωνή σου. Σε ότι δε αφορά τους φοιτητές, μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων τους ελέγχονταν από τα «Φοιτητικά» τμήματα των υπηρεσιών Ασφαλείας.
Οι καταλήψεις τότε ήταν, πρώτον η μόνη δυνατή διέξοδος. Δεύτερον έφεραν την αίγλη των μεγάλων καταλήψεων που είχαν σημειωθεί το Γαλλικό Μάη του 1968. Τρίτον ήταν μια εντελώς φρέσκια μορφή πάλης. και τέταρτον, συνήθως διαλύονταν δια τα βίας, ενώ στην περίπτωση της χώρας μας, ενείχαν σοβαρούς κινδύνους για όσους έπαιρναν μέρος σ’ αυτές κι ακόμα σοβαρότερους για εκείνους που τις οργάνωναν.
Όλα αυτά ίσχυαν πριν από μισό αιώνα. Για να δούμε τι ισχύει σήμερα. Οι τωρινές καταλήψεις συχνά επιβάλλονται εκ μέρους μειοψηφιών, διατηρούνται με τη βία και δεν φοβούνται την αστυνομική ή την κρατική καταστολή, απεναντίας την επιζητούν.
Επίσης οι τωρινοί καταληψίες δεν πολυνοιάζονται για την έκφραση γενικότερων αναγκών ή διαθέσεων. Για παράδειγμα, όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι κοντά στο 60% της κοινής γνώμης είναι υπέρ της ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων. Τι λένε γι’ αυτό οι καταληψίες; Δεν λένε. Μπορεί και να μην τους νοιάζει.
Οι μορφές πρέπει πάντα να αντιστοιχούν στα περιεχόμενα και η κάθε εποχή οφείλει να έχει τους δικούς της τόπους και τρόπους. Το 1973 μια κατάληψη ήταν η πρωτοπορία που κλόνισε συθέμελα ένα καθεστώς. Το 2024 μια κατάληψη αποτελεί ένα πληκτικό γεγονός, είδος ρουτίνας, που δεν είναι σε θέση να κλονίσει ούτε υφυπουργό.
Δεν ξέρω αν οι καταλήψεις των ημερών βαίνουν φθίνουσες ή αύξουσες. Νομίζω όμως ότι αποτελούν μια βαρετή ιστορία με αμφίβολο περιεχόμενο. Σαν να φοράει ο γιός μου τα ρούχα μου.