Ολοκληρώθηκαν οι εργασίες της Ευρωπαϊκής Διάσκεψης για την Προστασία των Συνόρων που διεξήχθησαν στο Βίλνιους της Λιθουανίας, στην οποία συμπροέδρευσαν η Υπουργός Εσωτερικών της Λιθουανίας, κ. Agnè Bilotaitè και ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, κ.
Νότης Μηταράκης, με τη συμμετοχή της συντριπτικής πλειονότητας των κρατών-μελών Ε.Ε. και Schengen και παρουσία εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), της Europol, του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο (EUAA) και του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα (FRA).
Σκοπός της Διάσκεψης ήταν να ξεκινήσει η αναγκαία συζήτηση μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε, των συνδεδεμένων κρατών Σένγκεν και των ευρωπαϊκών οργάνων (Επιτροπή, αρμόδιοι οργανισμοί) για το μείζον ζήτημα της προστασίας των εξωτερικών χώρων της Ε.Ε. έναντι των μεταναστευτικών ροών και της ανάγκης αποτροπής των παράνομων εισόδων.
Μετά το πέρας της Διάσκεψης, πραγματοποιήθηκε συνέντευξη τύπου, κατά τη διάρκεια της οποίας ο κ. Μηταράκης, τόνισε ότι ”τα κράτη-μέλη της ΕΕ πρέπει να συντονίσουν τις προσπάθειες τους προκειμένου να αποτραπούν μελλοντικές μεταναστευτικές κρίσεις, όπως αυτές που αντιμετώπιζε η Ελλάδα εδώ και αρκετά χρόνια από το 2015 και όπως βίωσαν πρόσφατα η Λιθουανία και η Πολωνία.’’
Το κείμενο της Κοινής Δήλωσης
ΑΝΕΠΙΣΗΜΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Οι συμμετέχουσες χώρες Αυστρία, Βουλγαρία, Δανία, Ελλάδα, Εσθονία, Ιρλανδία Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, συναντηθήκαμε στις 20 -21 Ιανουαρίου 2022, με την ευκαιρία της Διάσκεψης για τη Διαχείριση των Συνόρων στο Βίλνιους και μετά από εκτενείς συζητήσεις σχετικά με τις δυνατότητες, τα εργαλεία και τα μέτρα για να εντείνουμε τις προσπάθειές μας για την αντιμετώπιση των τρεχουσών προκλήσεων και την πρόληψη μελλοντικών κρίσεων, βρήκαμε κοινό έδαφος στα εξής:
Η ασφάλεια και η ακεραιότητα του χώρου Σένγκεν δεν πρέπει να υπονομευθούν. Ένας χώρος χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά μόνο εάν τα εξωτερικά σύνορα προστατεύονται σωστά. Απαιτούνται αποφασιστικές προσπάθειες και πρόσθετοι πόροι για την ενίσχυση της ανθεκτικότητάς μας στις παρούσες ή μελλοντικές προκλήσεις.
Η ΕΕ έχει γίνει μάρτυρας φαινομένων εκμετάλλευσης παράνομης μετανάστευσης ως μέσο άσκησης πολιτικής πίεσης. Για να αποφευχθεί η πιθανότητα πολιτικής εργαλειοποίησης της παράνομης μετανάστευσης από τρίτους, πρέπει να ενισχύσουμε την ικανότητά μας να ενεργούμε προληπτικά και να ανταποκρινόμαστε γρήγορα, αποτελεσματικά και αποφασιστικά, μεταξύ άλλων, μέσω διπλωματικής δράσης, ενιαίας ευρωπαϊκής προσέγγισης και φωνής, καθώς και με αποτελεσματικά μέτρα προστασίας των συνόρων και οριζόντιων κυρώσεων, σεβόμενοι τις διεθνείς μας υποχρεώσεις.
Η προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και του χώρου Σένγκεν αποτελεί κοινή ευθύνη. Η προστασία των συνόρων είναι καίριας σημασίας για την πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης, της διακίνησης μεταναστών, της διακίνησης ανθρώπων και των απειλών για την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη, καθώς και για τη διατήρηση της εσωτερικής σταθερότητας και της κοινωνικής συνοχής. Οι εξελίξεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ αποδεικνύουν την ανάγκη για μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων για τη θέσπιση αποτελεσματικού ελέγχου με βάση την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων σε όλο το μήκος των εξωτερικών συνόρων, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία φυσικών φραγμών και άλλης κινητής ή σταθερής υποδομής, όπου τα κράτη μέλη το κρίνουν σκόπιμο και απαραίτητο, με σεβασμό του διεθνούς δικαίου. Αυτά τα μέτρα θα πρέπει να ισχύουν και για την Πράσινη Γραμμή στην περίπτωση της Κύπρου, αν και δεν αποτελεί σύνορο. Η επαρκής χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ θα πρέπει να συμβάλει στην εφαρμογή αυτών των μέτρων προκειμένου να διασφαλιστεί υψηλό επίπεδο ασφάλειας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Ομοίως, θα πρέπει να εξετάσουμε νέες και καινοτόμες λύσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της πρόληψης της παράνομης μετανάστευσης και της απώλειας ανθρώπινων ζωών στα θαλάσσια σύνορα, αναγνωρίζοντας και τις ιδιαιτερότητες των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης.
Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διαχείριση των συνόρων, με έμφαση στην πρόληψη της παράνομης διέλευσης και στην καταπολέμηση των δραστηριοτήτων των διακινητών και εμπορίας ανθρώπων. Πρέπει να βασίζεται σε σύγχρονες τεχνολογίες και εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας. Η νέα διαλειτουργική αρχιτεκτονική πληροφορικής που πρέπει να παραδοθεί έως το τέλος του 2023 θα συμβάλει σημαντικά στην αποτελεσματική διαχείριση των εξωτερικών μας συνόρων. Παρά την ανάγκη να λαμβάνεται υπόψη η ειδική φύση και η κατάσταση σε διάφορα μέρη των εξωτερικών συνόρων, η επιτήρηση των συνόρων θα πρέπει να καθοδηγείται από κοινά ελάχιστα πρότυπα προκειμένου να βελτιωθεί η επίγνωση της κατάστασης και η αποτελεσματική πρόληψη και η ταχεία αντιμετώπιση παράνομων διελεύσεων των συνόρων.
Τα κράτη μέλη που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα (συμπεριλαμβανομένης της Πράσινης Γραμμής στην Κύπρο), καθώς και τα κράτη μέλη που βρίσκονται υπό μεταναστευτική πίεση, θα πρέπει να υποστηριχθούν και να βοηθηθούν επαρκώς ώστε να είναι σε θέση να προστατεύουν τα συμφέροντα ολόκληρης της ΕΕ και να διασφαλίζουν υψηλό επίπεδο ασφάλειας για όλα τα κράτη μέλη. Οι υπηρεσίες της ΕΕ, κυρίως ο Frontex, η Europol και η EUAA, θα πρέπει να αξιοποιήσουν πλήρως τις εντολές τους σχετικά με αυτό, καλύπτοντας τις ανάγκες που προσδιορίζονται κατόπιν αιτήματος του πληγέντος κράτους μέλους. Θα μπορούσαν να διερευνηθούν περαιτέρω δυνατότητες βελτίωσης στους τομείς των δραστηριοτήτων τους. Επιπλέον, στα συμπεράσματά του από τον Δεκέμβριο του 2021, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε το Συμβούλιο και την Επιτροπή «να εξετάσουν τρόπους ενίσχυσης των ρυθμίσεων συνεργασίας για την υποστήριξη των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες προκλήσεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, μεταξύ άλλων όσον αφορά τους συνοριοφύλακες καθώς και την εναέρια επιτήρηση “.
Τα μέτρα για την επιτήρηση των συνόρων και την πρόληψη της παράνομης διέλευσης των συνόρων θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω στον Κώδικα Συνόρων Σένγκεν και στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων εργασιών για ένα νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου, το οποίο προβλέπει βιώσιμες λύσεις για το μέλλον. Οι περιπτώσεις εργαλειοποίησης των μεταναστευτικών ροών από τρίτες χώρες και μέρη, η ύπαρξη σημαντικών δευτερογενών μετακινήσεων, οι καταχρήσεις των συστημάτων ασύλου και η έλλειψη ενισχυμένης συντονισμένης προσέγγισης για τον έλεγχο των συνόρων σε καταστάσεις κρίσης, έχουν αποκαλύψει κενά στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο και αδυναμίες στην αντιμετώπιση κοινές προκλήσεις κατά τρόπο ενιαίο και με αρχές. Προσβλέπουμε σε εποικοδομητικές συζητήσεις σχετικά με τις νομοθετικές προτάσεις που κατατέθηκαν πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, συγκεκριμένα τις τροποποιήσεις στον Κώδικα Συνόρων του Σένγκεν, την πρόταση για τη μαύρη λίστα μεταφορέων που εμπλέκονται στη λαθρεμπορία και τη διακίνηση ανθρώπων στην ΕΕ, καθώς και προτάσεις για την αντιμετώπιση καταστάσεων εργαλειοποίηση στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου.
Τόσο οι ατομικές όσο και οι κοινές μας δράσεις στα εξωτερικά σύνορα και στον τομέα των επιστροφών είναι υψίστης σημασίας. Ωστόσο, αυτά τα μέτρα από μόνα τους είναι ανεπαρκή. Τονίζουμε τη σημασία της ανάπτυξης της εξωτερικής δράσης της ΕΕ σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου, Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου 2021, με στόχο την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και μέσω της συνεργασίας με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης. Ενώ αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και υπογραμμίζουμε την ευθύνη των χωρών καταγωγής και διέλευσης σε ισότιμες εταιρικές σχέσεις, πρέπει να ενισχύσουμε την υποστήριξη των χωρών καταγωγής και των χωρών κατά μήκος των μεταναστευτικών οδών, να ενισχύσουμε τις ικανότητές τους διαχείρισης των συνόρων και να ενισχύσουμε τις απαραίτητες ικανότητές τους για να παρέχουν προστασία, αξιοπρεπείς και ασφαλείς συνθήκες υποδοχής, καθώς και βιώσιμα μέσα διαβίωσης για τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής στις περιφέρειές τους. Πρέπει επίσης να υποστηρίξουμε αυτές τις χώρες στην καταπολέμηση της λαθρεμπορίας μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και στην οικοδόμηση αποτελεσματικών συστημάτων επανεισδοχής και επανένταξης.
Ενώ εργαζόμαστε για τις πιεστικές προκλήσεις στα εξωτερικά σύνορα (στην Πράσινη Γραμμή στην περίπτωση της Κύπρου), θα πρέπει επίσης να ενισχύσουμε το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου και να εντείνουμε τις εργασίες για να μειώσουμε τα κίνητρα για παράνομη μετανάστευση, να αποτρέψουμε την κατάχρηση του συστήματος ασύλου, και την εργαλειοποίηση ανθρώπινων ζωών από κρατικούς παράγοντες ή εγκληματικά δίκτυα και να ανοίξουμε το δρόμο για ένα υγιές και λειτουργικό σύστημα, όπου τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν αποτελεσματικό έλεγχο σχετικά με το ποιος εισέρχεται και ποιος μένει στην ΕΕ, διασφαλίζοντας παράλληλα προστασία για όσους το έχουν πραγματικά ανάγκη. Επιπλέον, θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η στρατηγική και στοχευμένη επικοινωνία, οι έγκαιρες εκστρατείες ευαισθητοποίησης με στόχο (πιθανούς) παράτυπους μετανάστες και η παροχή πληροφοριών σχετικά με τους κινδύνους της παράνομης μετανάστευσης. Η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και η συνεργασία με πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης πρέπει να αποτελούν μέρος αυτών των προσπαθειών.
Επιπλέον, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να διαθέτουν και να κάνουν χρήση όλων των κατάλληλων εργαλείων για την καταπολέμηση των παράτυπων πρωτογενών και δευτερογενών ροών, των απειλών κατά της ασφάλειας, των εγκληματικών διασυνοριακών δραστηριοτήτων και των υβριδικών απειλών. Θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιήσουμε όλα τα διαθέσιμα σχετικά κίνητρα για να εξασφαλίσουμε αποτελεσματικό μηχανισμό επιστροφών, επανεισδοχή και επανένταξη στο πλαίσιο της υφιστάμενης υποχρέωσης βάσει του διεθνούς δικαίου για επανεισδοχή των υπηκόων μας.
Σε αυτό το πλαίσιο, χαιρετίζουμε την πρόθεση της Προεδρίας να διεξάγει πολιτική συζήτηση για τη διαχείριση των συνόρων και τη συνεργασία Σένγκεν και αναγνωρίζουμε την αποφασιστικότητά της να καταλήξει σε έναν ουσιαστικό και ισορροπημένο συμβιβασμό για το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο.
