Μπορούν οι πόλεις μας να γίνουν πραγματικά ανοικτές και βιώσιμες;

TΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΔΗΜΑΚΗ (*)
Την Κυριακή οι πολίτες σε ολόκληρη τη χώρα οδηγούνται στις κάλπες για να επιλέξουν τις νέες Δημοτικές και Περιφερειακές Αρχές για την περίοδο 2024 – 2029.

Με ένα νέο εκλογικό σύστημα στην Αυτοδιοίκηση, με νέες προκλήσεις στο ευρύτερο περιβάλλον, οι νέες διοικήσεις στους Δήμους και τις Περιφέρειες θα κληθούν να χαράξουν το δρόμο για τις περιοχές τους πρακτικά ως το 2030.
Τη συζήτηση σε τοπικό επίπεδο σχεδόν μονοπωλούν τα μεγάλα έργα που έχουν γίνει, που έπρεπε να έχουν γίνει, που γίνονται ή δεν γίνονται, τα όρια μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στην εκτέλεση έργων και την παροχή υπηρεσιών, ενίοτε και τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά των υποψηφιοτήτων – με αδρές ή πιο έντονες γραμμές. Στην πόλη μας, την Πάτρα, το τελευταίο στοιχείο καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του συνολικού χρόνου της δημόσιας συζήτησης πριν τις αυτοδιοικητικές εκλογές.
Συχνές αναφορές γίνονται σε «πράσινες», «βιώσιμες», «έξυπνες» και «φιλόξενες» πόλεις, συνοικίες ή Περιφέρειες, μέσα από πλήθος δράσεων και παρεμβάσεων. Τις περισσότερες φορές η συζήτηση διεξάγεται με πλήθος σύγχρονων εκφράσεων και εννοιών, με παραπομπές στην ενωσιακή και εθνική νομοθεσία, σε κατευθυντήριες αρχές, σε χρηματοδοτικά και θεσμικά εργαλεία. Πολλές φορές, όμως, χάνεται από τη συζήτηση το «κατώτερο» επίπεδο, που είναι το πώς βιώνει στην καθημερινότητά του την πόλη και τη συνοικία το κάθε άτομο, το οποίο χρειάζεται να μετακινηθεί και να πραγματοποιήσει τις καθημερινές του δραστηριότητες. Ιδίως όταν πρόκειται για άτομα με αναπηρία, ή με άλλες χρόνιες παθήσεις, ή με προσωρινά προβλήματα κινητικότητας – όπως κάποιος που είχε ένα ατύχημα και για μερικές βδομάδες ενδεχομένως να μετακινείται με πατερίτσα, ή μια μητέρα με καρότσι μωρού.
Τα τελευταία χρόνια γίνονται βήματα σε διεθνές και εγχώριο επίπεδο για ουσιαστική διασφάλιση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, ύστερα από την υιοθέτηση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, την οποία ενσωμάτωσε η Ελλάδα στην εθνική νομοθεσία. Η Σύμβαση ορίζει ρητώς πως τα Άτομα με Αναπηρία έχουν πλήρη δικαιώματα και ελευθερίες, και είναι ενεργοί πολίτες που συμμετέχουν ισότιμα στην κοινωνικοοικονομική ζωή, με ειδική μέριμνα για την εξασφάλιση της προσβασιμότητάς τους στην πληροφορία, την εκπαίδευση, την υγεία και την απασχόληση, στο δημόσιο χώρο, στην πολιτιστική δραστηριότητα, την αναψυχή, τον αθλητισμό και τον ελεύθερο χρόνο. Οι απαιτήσεις προσβασιμότητας έχουν εξειδικευτεί σε σειρά Ευρωπαϊκών οδηγιών και κανονισμών, ενώ αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ε.Ε.
Ως εκ τούτου, και λαμβάνοντας υπόψη πως η τοπική αυτοδιοίκηση είναι πιο «κοντινός» βαθμός διακυβέρνησης στον πολίτη, στην καθημερινότητά του και στα προβλήματα που αντιμετωπίζει, πέφτει στους Δήμους σημαντικό μέρος της ευθύνης για τη δημιουργία ανοικτών και προσβάσιμων πόλεων και γειτονιών, χωρίς αποκλεισμούς και εμπόδια, με διασφάλιση ανεμπόδιστης πρόσβασης όλων στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, στη δημοτική συγκοινωνία, στις δημοτικές υπηρεσίες και υποδομές, σε σημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος, και ευρύτερα στο δημόσιο χώρο. Σε κάθε γωνιά της χώρας μας, οι Δήμοι καλούνται να δρομολογήσουν και να υλοποιήσουν παρεμβάσεις που κάνουν την προσβασιμότητα και την κινητικότητα περισσότερο ασφαλείς επιλογές για τα άτομα με αναπηρία.
Σε κάθε πόλη, έτσι και στην Πάτρα, χρειάζεται ο δημόσιος χώρος να είναι ανοικτός και προσβάσιμος καθολικά, συμπεριλαμβανομένων των πεζοδρομίων, πεζόδρομων και διαβάσεων, να δημιουργηθούν επαρκείς θέσεις για μετακίνηση και στάθμευση των ατόμων με αναπηρία, να εγκατασταθούν στις δημοτικές υπηρεσίες, τις βιβλιοθήκες κ.α. συστήματα υποβοήθησης χρηστών με οπτική αναπηρία, να ενσωματωθούν υποστηρικτικές τεχνολογίες για χρήστες με αναπηρία σε όλα τα ψηφιακά μέσα και κανάλια επικοινωνίας των Δήμων, των υπηρεσιών και των νομικών προσώπων τους κ.ο.κ.
Ζητήματα ίσως «μικρά» και λιγότερο εντυπωσιακά, ζητήματα που δεν προσελκύουν την προσοχή και τα φώτα της δημοσιότητας, ζητήματα που δεν αποτελούν θέμα αντιπαραθέσεων. Αλλά και ζητήματα κρίσιμα για την καθημερινότητα και την ομαλή διαβίωση και πραγματοποίηση δραστηριοτήτων κάθε ατόμου με αναπηρία, με προβλήματα κινητικότητας και προσβασιμότητας. Ζητήματα που μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά, και να συμβάλλουν πολλαπλάσια στη δημιουργία πραγματικά βιώσιμων, ανοικτών, προσβάσιμων και φιλόξενων πόλεων.
Αυτά τα ζητήματα αξίζει να τα βάζουμε στο τραπέζι της συζήτησης καθημερινά, και όχι μόνο λίγο πριν και λίγο μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Διεκδικώντας ένα καλύτερο μέλλον για τις πόλεις μας, με λιγότερα εμπόδια και ανισότητες, και ισότιμη συμμετοχή κάθε πολίτη στον δημόσιο χώρο, και στην σύγχρονη καθημερινότητα.
(*) Οικονομολόγος, μέλος Δ.Σ. Σωματείου με Αναπηρία Ν. Αχαϊας