«Βία… και Πολιτεία»-Γράφει ο Κωνσταντίνος Α. Ζησιμόπουλος, MD, PhD

Βία – βιασμός – εκβιασμός : παράγωγες έννοιες οι οποίες αντί να τείνουν να εκλείψουν από την καθημερινότητα και το λεξιλόγιό μας, διαρκώς λαμβάνουν μεγαλύτερες διαστάσεις και συχνά οδηγούν σε καταστάσεις ανεξέλεγκτες.

Σε μια κοινωνία όπου οι αριθμοί ευημερούν τα φαινόμενα βίας και των παραγώγων της διαρκώς αυξάνονται τόσο αριθμητικά, όσο και σε ένταση. Και η βία διατρέχει οριζόντια κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής μας και λαμβάνει διαφορετικές μορφές, αναλόγως των εκάστοτε συνθηκών.

Άλλες φορές η βία ασκείται απροκάλυπτα είτε με σωματικές είτε με ψυχολογικές προεκτάσεις και άλλες φορές ασκείται συγκεκαλυμμένα ενδεδυμένη τον μανδύα του καθωσπρεπισμού και του «κοινωνικώς ορθού». Και αυτή είναι και η πιο επικίνδυνη μορφή βίας, καθώς η συγκεκαλυμμένη βία παραμένει παντοιοτρόπως μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας με αποτέλεσμα ο ασκών τη βία να μπορεί ανενόχλητος να επαναλαμβάνει στο διηνεκές τις αποτρόπαιες συμπεριφορές τους.

Βία στο σχολείο, βία στα γήπεδα, βία ενδοοικογενειακή, βία στον επαγγελματικό χώρο, παράνομη βία, νόμιμη βία, έμφυλη βία και πλήθος άλλων εκφράσεων γίνονται συχνά –πυκνά αντικείμενο αναφοράς στα έντυπα, αλλά και στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα ενημέρωσης. Η βία ως έκφραση ανάρμοστης συμπεριφοράς μπορεί να λάβει σωματική συνιστώσα οδηγώντας σε σωματικές βλάβες τον άνθρωπο – υποκείμενο και σε ακραίες περιπτώσεις να οδηγήσει σε κίνδυνο ή και απώλεια ζωής. Ωστόσο, η βία μπορεί να λάβει και ψυχολογική διάσταση προκαλώντας στο θύμα ψυχικά τραύματα τα οποία δύνανται να σημαδέψουν τον ψυχισμό του για το υπόλοιπο της ζωής του.

Πολλοί από εμάς – εάν όχι όλοι – έχουμε γίνει στη διάρκεια της ζωής μας μάρτυρες περιστατικών βίας – σωματικής ή λεκτικής – στο κοινωνικό περιβάλλον, στο σχολικό περιβάλλον, στο οικογενειακό περιβάλλον, στο εργασιακό περιβάλλον μας κ.ο.κ. Είθισται μάλιστα ως αντίδραση τις περισσότερες φορές να έχει υπάρξει πλήρης σιωπή έως ότου το περιστατικό βίας να περιπέσει στη λήθη.

Η βία ως έννοια χρονολογείται από καταβολής της ανθρωπότητας. Διατρέχει τους αιώνες και έχει σημαδέψει την ανθρώπινη ιστορία με πλήθος αρνητικών γεγονότων φτάνοντας έως τις μέρες μας που βιώνουμε ακραία περιστατικά ή τουλάχιστον σήμερα γίνονται ευκολότερα γνωστά.
Διαχρονικά και μέσα από εμπεριστατωμένες μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί έχει καταδειχθεί ότι οι γυναίκες αποτελούν υποκείμενα βίας συχνότερα σε σχέση με τους άνδρες. Έτσι, έχουμε φτάσει να προσδώσουμε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ξεχωριστή περιγραφική ορολογία στη μορφή αυτή της βίας, καλώντας την έμφυλη βία.

Η βία κατά των γυναικών βασίζεται στις διαχρονικά άνισες σχέσεις εξουσίας μεταξύ γυναικών και αντρών και στις συνεχείς διακρίσεις σε βάρος των γυναικών. Με όποια μορφή κι αν εκδηλώνεται, έχει άμεσες αλλά και απώτερες συνέπειες στον ψυχισμό των γυναικών, στη σωματική τους ακεραιότητα και στην πιο ακραία της μορφή στην ίδια τους τη ζωή. Ο αντίκτυπος της άσκησης βίας δεν περιορίζεται μόνο στη γυναίκα ως υποκειμένου της βίαιης συμπεριφοράς, αλλά επεκτείνεται και επηρεάζει και τον ψυχισμό, τη συμπεριφορά των παιδιών, του οικογενειακού, αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος.
Η έμφυλη βία δεν έχει κοινωνικό, οικονομικό ή εθνικό πρόσημο και είναι πολύ πιο διαδεδομένη από ό,τι συχνά πιστεύουμε. Σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία και υπό το κράτος του διαδικτύου, οι εικόνες και τα γεγονότα διαδίδονται με την ταχύτητα του φωτός και κραυγαλέα περιστατικά γίνονται ευρέως γνωστά ανά την υφήλιο.
Περισσότερες από 1 στις 3 γυναίκες παγκοσμίως έχει υποστεί σωματική, ψυχολογική ή/και σεξουαλική βία κυρίως από τον σύζυγο ή τον σύντροφο της. Χιλιάδες γυναίκες κακοποιούνται καθημερινά παγκοσμίως. Δυσμενή είναι τα δεδομένα που αφορούν και την ελληνική πραγματικότητα. Οι όποιες προσπάθειες έχουν γίνει για την αντιμετώπιση του φαινομένου δεν φαίνεται να έχουν αποδώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα για διάφορους λόγους.
Κατ’ αρχήν δεν έχει γίνει πράξη η ούτως λεγόμενη «ισότητα» των δύο φύλων, πράγμα που το βιώνουμε στις διάφορες εκφάνσεις της καθημερινής κοινωνικής δραστηριότητας.
Δεύτερον, οι όποιες εκδηλώσεις επετειακού χαρακτήρα δεν έχουν παρά μόνο το πρόσκαιρο όφελος της υπόμνησης του προβλήματος, χωρίς να θέτουν ουσιαστικές βάσεις που θα εξασφαλίζουν την επιτήρηση, την πρόληψη και την αποτελεσματική αντιμετώπιση παραβατικών συμπεριφορών. Τρίτον, η ισότητα των φύλων είναι μία κατάκτηση – οπόταν κατακτηθεί – η οποία περνά μέσα από την οικογένεια και την απόκτηση ουσιαστικής Παιδείας. Εάν η ισότητα δεν γίνει βιωματική μέσα από διαδικασίες «εκ-παίδευσης» και οικογενειακής συμβουλευτικής, οι πιθανότητες εξάλειψης της έμφυλης, αλλά και κάθε μορφής βίας θα παραμείνουν γράμμα κενό περιεχομένου.
Η 25η Νοεμβρίου καθιερώθηκε από τον ΟΗΕ ως Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, ώστε να αναγνωριστεί το τεράστιο πρόβλημα της παραβατικής συμπεριφοράς κατά των γυναικών και οι κυβερνήσεις να δράσουν αποτελεσματικά για την εξάλειψή της. Πολιτεία, αυτοδιοίκηση, εκπαιδευτικό σύστημα και φορείς αρμόδιοι για ιατροκοινωνικά ζητήματα οφείλουν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και να ανακτήσουν το χαμένο έδαφος για την εξάλειψη οποιασδήποτε μορφής βίας. Για να κατακτήσουμε εκτός από την ευημερία των αριθμών και την ευημερία της Κοινωνίας και του ατόμου.

(*) O Kωνσταντίνος Ζησιμόπουλος είναι Ειδικός Παθολόγος, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών και Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Πανεπιστημίου Πατρών